نی نی تایم: سوزن سوزن شدن دست و پا، اتفاقی است که معمولا برای افراد رخ می دهد اما در بسیاری از موارد موردی برای نگرانی مورمور دست‌ها و پاها وجود ندارد. اما به هرحال میتواند علامتی از یک وضعیت بالینی باشد. احساس مورمور و سوزن سوزن شدن میتواند براثر نوع خاصی از نشستن یا خوابیدن مانند روی هم انداختن پاها یا خوابیدن روی بازو ایجاد شود. میتواند همراه با علایمی همچون درد، خارش، بی‌حسی و یا تحلیل عضله باشد. با این مطلب همراه باشید تا با علل شایع سوزن سوزن شدن دست و پا و روش های درمانی آن بیشتر آشنا شوید.
این احساس اغلب ناشی از بودن در یک وضعیت برای مدت طولانی یا خوابیدن به شکلی که خون جریان یافته به ناحیه مورد نظر را کاهش دهد، می باشد که با اصلاح وضعیت پس از چندین دقیقه، فرد بدون وجود آمدن هیچ مشکلی به وضعیت طبیعی برمی گردد. اما اگر احساس گزگز پا، مور مور و ضعف پا می کنید، که از بین نمی رود یا مرتب دچار آن می شوید، زمان آن رسیده است که به پزشک مراجعه کنید.
بعضی از بیماری ها باعث سوزن سوزن شدن ساق پا می شوند و در حالی که بعضی از آنها چیزی بیشتر از یک مشکل ساده نیستند، موارد دیگر ممکن است علامت بیماری های شدیدتری باشند. در صورتی که گزگز پا درمان نشود، پا و ساق پای شما در معرض بیماری یا آسیب دیدگی شدیدتری قرار می گیرد.
در برخی موارد مورمور میتواند نشانه‌ای از آسیب‌های عصبی باشد که براثر صدمات ناشی از ضربه یا تکرار استرس، عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی، قرار گرفتن در معرض سموم و یا بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت ایجاد شده باشد. چنین آسیب‌های عصبی بدلیل اینکه اعصاب اندام‌های دور از مغز و نخاع مانند اعصاب دست و پا را تحت تاثیر قرار می دهد ، به عنوان نوروپاتی محیطی شناخته میشوند. معمولا دورکارها، یعنی کسانی که تحرک کمی داشته و بخش اعظمی از فعالیت های کسب و کار روزانه خود را پشت میز انجام میدهند، با این معضل روبرو می شوند. گزارش امروز، شما را با عواملی که سبب تشدید سوزن سوزن شدن دست و پا می شود، آشنا می کند.
علل ابتلا به نوروپاتی محیطی و برخی دلایل دیگری که منجر به سوزش دست و پاها میشود بدین قرار است:
رادیکولوپاتی کمر: ممکن است احساس سوزش ناشی از فشار یا تحریک اعصاب در ناحیه کمر باشد که به دلیل صدمه دیدن یا تورم بروز می‌کند.
رادیکولوپاتی به شرایطی گفته میشود که در آن ریشه عصبی که در حال خارج شدن از نخاع است به علتی تحت فشار قرار گرفته و این فشار موجب بروز علائمی در اندام می‌گردد.
سموم: بلعیدن چیزهای سمی یا سمومی که از طریق پوست جذب میشوند نیز ممکن است باعث احساس سوزش در پاها شوند. از سمومی که ممکن است این احساس سوزش را ایجاد کنند می‌توان آرسنیک، تالیوم، جیوه و ضد یخ‌ها را نام برد. درمان و مقابله با این سموم باید به سرعت صورت گیرد و به نوع ماده سمی بستگی دارد.
الکل: الکل نیز نوعی سم بوده و میتواند به بافت عصبی آسیب برساند. نوشیدن بیش از حد الکل ممکن است به نوعی نوروپاتی محیطی معروف به «نوروپاتی الکل» منجر شود. این بیماری میتواند باعث ایجاد درد و سوزش در اندام‌ها، دست‌ها و پاها شود که ناشی از آسیب اعصاب محیطی توسط الکل است. براساس یک مطالعه از ۲۵ تا ۶۶ درصد از افراد الکلی دچار نوروپاتی الکل میشوند. درمان این بیماری بر کاهش یا توقف نوشیدن الکل توسط بیمار تمرکز دارد.
اضطراب: افرادی که اضطراب دارند ممکن است نفس نفس زدن را تجربه کنند که خود باعث سوزش در پا میشود.
این پدیده از علائم شایع اضطراب بوده و با تنفس سریع شناخته میشود که باعث عدم تعادل در سطوح دی‌اکسید کربن و اکسیژن شده و احساس سوزش را تشدید می‌کند. برای درمان اضطراب می‌توان از درمان‌های رفتار شناختی، صحبت کردن با مشاور، داروهای ضد اضطراب و فعالیت‌های آرام‌کننده مانند یوگا، مدیتیشن و ذهن آگاهی بهره برد.
بارداری: احساس سوزش در پاها در زنان باردار اغلب ایجاد میشود چراکه با رشد جنین در رحم به عصب‌های پاها فشار می‌آید. نوشیدن آب کافی، تغییر موقعیت‌های نشستن و خوابیدن و استراحت کردن با پاهای رو به بالا میتواند به کاهش این احساس کمک کند اما اگر این احساس از بین نرفت و اندام‌ها احساس ضعف داشتند حتما باید به دکتر مراجعه کرد.
آسیب فشار تکراری (RSI): آسیب فشار تکراری یا RSI نوعی بیماری است که احساس سوزش را ایجاد می‌کند و زمانی که یک شخص فعالیت‌های تکراری را برای مدتی طولانی بدون استراحت انجام داده، رخ می‌دهد. RSI به عنوان اختلال مرتبط با کار اندام‌های فوقانی شناخته شده و معمولا مچ دست‌ها و دست‌ها، ساعد و آرنج، گردن و شانه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و درد، تیر کشیدن، حساسیت، چوب شدگی، لرزش، ضعف و گرفتگی عضلات را در پی دارد. برای درمان این بیماری از داروهای ضد التهابی، کمپرس آب سرد و بانداژهای پلاستیکی استفاده میشود.
کمبود ویتامین: کمبود ویتامین‌های نیاسین یا E ،B۱ ،B۶ ،B۱۲ به احساس سوزش در دست‌ها و پاها منجر میشود چراکه این ویتامین‌ها برای عملکرد اعصاب ضروری هستند. کمبود ویتامین B۱۲ به خصوص به نوروپاتی محیطی منجر میشود و علائمی چون سرگیجه، تنگی نفس، کوفتگی، سردرد، مشکلات گوارشی، درد قفسه سینه، حالت تهوع و بزرگ شدگی کبد در پی دارد. کمبود ویتامین‌ها میتواند با خوردن رژیم غذایی سالم‌تر یا مکمل‌های غذایی درمان شود.
مالتیپل اسکلروزیس (MS): این بیماری، عارضه‌ای طولانی مدت است که بر مغز و نخاع تاثیر می‌گذارد. کمردرد و احساس سوزش در پاها از علائم اولیه MS است. سایر علائم آن مشکلات بینایی، درد، اسپاسم عضلانی، سرگیجه، مشکل در حفظ تعادل، مشکلات مربوط به مثانه، اختلال عملکرد جنسی و مشکلات شناختی هستند. از درمان MS می‌توان به مصرف کوتاه مدت داروهای استروئیدی، درمان‌های علائم خاص و درمان‌های متعادل کننده بیماری اشاره کرد.
داروها: از عوارض جانبی برخی داروها احساس سوزش در دست‌ها و پاهاست. از داروهایی که باعث ایجاد چنین حسی میشوند می‌توان داروهای سرطان، ایدز، اچ آی وی، صرع، داروهای بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا را نام برد.
عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها نیز باعث ایجاد التهاب عصبی و در نهایت احساس سوزش میشوند. از عفونت‌هایی که باعث ایجاد این عارضه میشوند می‌توان به اچ آی وی، ایدز، هپاتیت B و C، جزام، زونا و بیماری لایم اشاره کرد. در صورت احتمال وجود عفونت در بدن باید به پزشک مربوطه مراجعه و پس از انجام آزمایش خون، درمان مناسب صورت گیرد.
نارسایی کلیه: سوزش دست‌ها و پاها ممکن است نشانه‌ای از نارسایی کلیه باشد. دیابت و فشار خون بالا هر دو خطر نارسایی کلیه را افزایش می‌دهد. از دیگر علائم نارسایی کلیه گرفتگی عضلات، کشش عضلات و ضعف عضلانی را می‌توان نام برد. در صورت داشتن این علائم به پزشک متخصص مراجعه کنید. نارسایی کلیه اغلب از طریق دیالیز و پیوند کلیه درمان میشود.
بیماری‌های خود ایمنی: برخی بیماری‌های خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی فرد به بدن خودش حمله می‌کند، ممکن است احساس سوزش را ایجاد کنند. بیماری‌های خود ایمنی که ممکن است باعث احساس سوزش شود عبارتند از: لوپوس، بیماری سلیاک و روماتیسم مفصلی. برای تشخیص این بیماری‌ها از سوابق خانوادگی خود در این بیماری مطمئن شوید و معاینات فیزیکی و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. درمان اینگونه بیماری‌ها مصرف داروها و تغییرات غذایی است.
– دیابت: دیابت به افزایش قند خون منجر میشود که ممکن است باعث آسیب عصبی شود. افراد مبتلا به دیابت ممکن است به نوعی سوزش پایدار مبتلا شوند که بیماری نوروپاتی دیابتی نامیده میشود. از دیگر علائم دیابت، می‌توان به احساس تشنگی زیاد، ادرار مکرر، افزایش گرسنگی، خستگی، تاری دید، کاهش التیام زخم‌ها و کاهش وزن نامعلوم اشاره کرد. برای درمان دیابت از داروهایی مانند انسولین به منظور کنترل قند خون و تغییرات تغذیه‌ای و ورزش استفاده میشود.
بیماری سرخرگ محیطی: بیماری سرخرگ محیطی (PAD) بر سیستم گردش خون اثر گذاشته و باعث تنگ شدن عروق خونی و گردش خونی ضعیف میشود که در نهایت احساس سوزش را ایجاد می‌کند. در صورت عدم درمان این بیماری، ممکن است به دلیل تصلب شرائین ناشی از تجمع پلاکت‌ها در عروق، سکته قلبی یا مغزی رخ دهد. از درمان‌های PAD می‌توان مصرف دارو، تغییر سبک زندگی یا جراحی را نام برد.
سکته مغزی: سوزش دست‌ها و پاها ممکن است نشانه‌ای از وقوع سکته مغزی باشد. این علائم به طور ناگهانی ظاهر شده و ممکن است شامل این موارد باشد: بی حسی یا ضعف در صورت، بازوها، پاها به ویژه در یک سمت از بدن، گیجی، اختلال در تکلم، مشکل در ادراک، تاری دید، مشکل در راه رفتن، سرگیجه، از دست دادن تعادل هماهنگی. در صورت تجربه یک یا چند مورد از این علائم بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید. درمان سکته مغزی توسط داروهای ترومبولیتیک که به درمان لخته‌های خونی کمک می‌کند، صورت می‌گیرد.
تمرینات ورزشی برای کاهش سوزن سوزن شدن دست و پا
کشش کف پا: روی زمین بنشینید و پای خود را صاف جلوی خود قرار دهید. به سمت جلو خم شوید و انگشتان پای خود را بگیرید و آنها را به سمت بدن خود بکشید. در صورتی که نمی توانید به راحتی به انگشتان پای خود دسترسی داشته باشید، یک حوله تا شده را روی گردی پای خود قرار دارد و هر کدام از لبه های حوله را در حین کشیدن در یک دست قرار دهید. این حرکت به کاهش علائمی نظیر بی حسی پا، خواب رفتن پا و گزگز پا می شود.
کشش انگشت های پا: با نشستن بر روی یک صندلی و قرار دادن یک پا بر روی یک زانو به صورت ضربدری انگشتان پای خود را بکشید. انگشتان دست خود را از انگشتان پای خود عبور دهید و به آرامی به بالا و خارج هل دهید و هر انگشت پا را بکشید. سعی کنید بدون استفاده از انگشتان دست انگشتان پای خود را بکشید تا عضلات آنها قوی تر شوند با اینکار به کاهش سوزن سوزن شدن پا کمک می شود.
کشش عصب سیاتیک: در صورتی که گزگز پا، ساق پا یا ران را نیز در بر می گیرد، سعی کنید عضلات گلابی شکل که در کنار عصب سیاتیک قرار دارند، بکشید. به پهلو دراز بکشید و پای پایینی خود را صاف بگیرید. زانوی بالایی خود را خم کنید و آن را روی زمین در مقابل خود قرار دهید و بوسیله ران خود بکشید. همچنین، می توانید به پشت بخوابدی و هر دو زانوی خود را به سمت سینه خود بکشید. زانوهای خود را ضربدری شکل کنید و سپس زانوی پایینی را به عقب هل دهید تا ران مخالف کشیده شود.
افرادی که مکررا دچار احساس سوزش در دست‌ها و پاهای خود میشوند باید حتما به پزشک مراجعه و زودتر به درمان آن اقدام کنند. از درمان های اینترنتی خودداری کنید. مصرف کافی آب در طول روز، تحرک کافی و سبک زندگی سبز را برای جلوگیری از سوزن سوزن شدن دست و پا در نظر داشته باشید.
راه ها و روش های درمان
درمان سوزش کف پا به تشخیص صحیح و علت اصلی گزگز بستگی دارد. سلول‌های عصبی محیطی تا زمان از بین نرفتن همچنان توانایی تکثیر را دارند.
اگرچه هیچ درمانی برای گونه‌های ارثی نوروپاتی یا آسیب عصبی محیطی وجود ندارد، بسیاری از گونه‌های اکتسابی قابل درمان‌اند. برای مثال بیماران دیابتی با تحت کنترل درآوردن قند خون می‌توانند پیشرفت نوروپاتی دیابتی را آهسته کنند؛ مصرف مکمل‌های ویتامین نیز آسیب عصبی محیطی بیماران دچار کمبود ویتامین را اصلاح می‌کند.
حفظ وزن بهینه و تناسب اندام، پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، رعایت رژیم غذایی متعادل و خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی یا حداقل زیاده‌روی نکردن در این مورد توصیه‌هایی کلی برای درمان گزگز دست و پا و همچنین درمان نوروپاتی محیطی هستند که همگی ما باید آنها را به خاطر داشته باشیم. ترک دخانیات نیز در حفظ سلامتی مؤثر است، چرا که این مواد باعث میشود خون کمتر به رگ‌هایی برسد که مواد مغذی را به عصب‌های محیطی می‌رسانند.
گزگز و دیگر علائم نوروپاتی محیطی در بعضی موارد با مصرف داروهایی تسکین می‌یابد که در اصل برای درمان صرع و افسردگی تجویز میشوند.
درمان با فیزیوتراپی
گزگزدست : درمان مور مور شدن دست و پا یا پارستزی تا حد زیادی به درمان علت اصلی این علامت بستگی دارد. چنانچه ابتلا به بیماری علت بی‌حسی باشد، بی‌حسی با درمان بیماری برطرف خواهد شد. به دلیل پایین بودن گردش خون، فیزیوتراپی برای درمان بی حسی دست و پا مؤثر است.
تمرین : تمرین‌ها و حرکت‌های لغزاندن اعصاب کاربرد گسترده‌ای در درمان خواب رفتن دست و پا دارد و با تسهیل گردش خون و حرکت اعصاب از آسیب عصبی جلوگیری می‌کند.
توالی حرکتی لغزاندن اعصاب : در ابتدا دست را شل به گونه‌ای مشت کنید که انگشت شست بیرون مشت باشد و روی انگشتان تا شده را بپوشاند. این حرکت گردش خون را بهبود می‌بخشد و از میزان فشار می‌کاهد. در مرحله دوم، مشت را باز کنید و تمام انگشتان را صاف و رو به بالا نگه دارید. در مرحله سوم کف دست را تا حد امکان و تا جایی که منجر به بروز درد و ناراحتی نشود، به عقب برگردانید. دست را چند ثانیه در این حالت نگه دارید. سپس در مرحله چهارم زمانی که دست همچنان در این حالت کشش بیشینه قرار دارد، انگشت شست را از باقی انگشتان دور کنید و چند ثانیه، البته به شرط بروز نیافتن درد، دور از دست نگه دارید. در مرحله بعد موقعیت دست را با کشش بیشتر آن به گونه‌ای تغییر دهید که کف دست رو به سقف باشد، رو به بالا و بیرون گرداندن دست کشش ملایمی را در امتداد مچ دست و عضله‌های در حال کشش از انگشت شست تا مچ دست وارد می‌کند. در آخرین مرحله باید با انگشت دست دیگر به انگشت شست کشیده شده فشار وارد کنید و آن را به سمت پایین بکشید. این توالی حرکتی را برای درمان بی حسی شست پا یا دست ۳ تا ۵ بار در یک نوبت انجام دهید.
ماساژ : علت خواب رفتن دست و پا گاهی اختلال در گردش خون است، بنابراین ماساژ درمانی جریان خون را در دست‌ها افزایش می‌دهد. ماساژ گردش خون را از طریق تحریک خارجی سیستم گردش خون و مایعات لنفاوی بهبود می‌دهد.
