مزوتلیوم چیست؟
ریه ها ، قلب و شکم توسط پرده ظریفی احاطه شده اند که به آن مزوتلیوم گفته می شود. این پرده با ترشح مایعی روغنی و بسیار لطیف موجب نرمی حرکات اندامهای مذکور می شود. در فقدان پرده مزوتلیوم انقباضات قلب ، باز و بسته شدن ریه و حرکات گوارشی دردناک و دشوار می شود.در این مقاله به بحث در مورد مزوتلیومای بدخیم علایم و شیوه های درمانی ان خواهیم پرداخت.
پرده مزوتلیوم بر حسب مکانش نام اختصاصی دارد :
در ریه پلور (Pleura) ، در قلب پریکارد و در شکم پریتوئن نامیده می شود. هرگاه این پرده نازک سلولی دچار سرطان شود به طور عام ، مزوتلیوما نامیده می شود.
پزشکان مزوتلیوما را به سه گروه تقسیم می کنند:
- مزوتلیومای پلور – شایعترین است و پرده پوشاننده ریه را درگیر می کند.
- مزوتلیومای پریتوئن – پرده پوشاننده دستگاه گوارش را درگیر می کند.
- مزوتلیومای پریکارد- نادرترین است و پرده پوشاننده قلب را درگیر می کند.
علایم و نشانه های مزوتلیوما
تشخیص مزوتلیوما به کمک علایم و نشانه ها بسیار دشوار است.
چون این علایم در بسیاری از دیگر بیماریها هم مشاهده می شود. اما شاید یکی از مشخصه های اختصاصی علایم و نشانه های مزوتلیوما ، تداوم علایم به مدت بیش از ۶ ماه باشد.
مزوتلیوما بسیار آرام آرام پیشرفت می کند ، از زمان تشکیل سلولهای سرطانی تا تظاهر علایم گاهی بیش از ۱۰ سال به طول می انجامد. اما وقتی علایم بروز کرد ، متاسفانه بیماری به میزان زیادی پیشرفت کرده است.
با این توصیف به بررسی علایم و نشانه های مزوتلیوما بر حسب محل درگیری می پردازیم:
مزوتلیومای پلور
مزوتلیومای پریتوئن
مزوتلیومای پریکارد
در اینجا لازم است نکته ای را توضیح بدهم … این علایم و نشانه ها حتی ممکن است در یک سرماخوردگی ساده هم مشاهده یا احساس شود …بنابراین با مشاهده موقت یک یا چند علامت دچار وسواس نشوید … اما اگر سابقه تماس طولانی با آزبست داشته اید … با طولانی شدن علایم به فوق تخصص انکولوژی یا جراح مراجعه کنید.
مزوتلیوما می تواند خوش خیم یا بد خیم باشد. درمان نوع خوش خیم اسانتر است و می تواند در برخی بیماران موفقیت آمیز باشد. اما نوع بد خیم بسیار تهاجمی و متشر برخورد می کند.
علت مزوتلیوما چیست؟
متهم ردیف اول در ابتلا به مزوتلیوما آزبست یا پنبه نسوز است. فیبرهای ظریفی که در صنایع مختلف استفاده می شده است. امروزه در سراسر دنیا استعمال آزبست ممنوع است. در کشور ما (ایران) هم استفاده از آزبست ممنوع است. متاسفانه آثار استفاده از آزبست ممکن است سالها بعد بروز نماید.
در بسیاری از کشور ها ، کارگرانی که به مدت ۳۰ سال با آزبست کار کرده اند و مبتلا به مزوتلیوما شده اند …با دادخواست قضایی از کارفرمایانشان غرامت های هنگفتی گرفته اند… البته با توجه به بدخیم بودن مزوتلیوما … بیشتر این غرامت ها تنها به نفع بازماندگان تمام شد.
بنده در بخش عوامل خطر ساز کمی توضیح در مورد آزبست و انواعش داده ام …اما حق مطلب را سایت ویکی پدیا در مطلبی تحت عنوان ” پنبه کوهی” گفته شده که اگر دوست داشتین در آنجا مطالعه کنین.
سیگار و مزوتلیوما
رابطه مستقیمی بین این دو پیدا نشده است…اما برخی محققان معتقدند سیگار به مانند کاتالیزور عمل می کند ! یعنی اثرات آزبست را تشدید می کند.
Ziolite و مزوتلیوما
در ناحیه ای از آناتولی (در ترکیه) خاک به ماده ای بنام Ziolite آلوده است. ماده ای طبیعی که از نظر شیمیایی شبیه آزبست است. محققان دریافتند رابطه معنا داری بین آلودگی به Ziolite و مزوتلیوما وجود دارد.
Simian Virus 40
برخی محققان معتقدند این ویروس می تواند در حیوانات موجب مزوتلیوما شود. اما شواهد در مورد انسان هنوز قطعی و شفاف نیست.
نانو لوله های کربنی
هنوز هیچ چیز قطعی نیست ، اما دانشمندان در حال بررسی شواهد هستند. از نظر ساختاری نانولوله های کربنی شباهت زیادی به آزبست دارند. نتایج اولیه در مطالعات حیوانی تا حدودی کنجکاوبرانگیز است.
تشخیص مزوتلیوما
هرگاه فردی با توجه به علایم و نشانه های مزوتلیوما ، مشکوک به مزوتلیوما باشد ، باید توسط فوق تخصص خون و انکولوژی معاینه شود.
در مرحله اول:
دکتر یا پرسیدن سوالاتی پیرامون سابقه تماس با آزبست ، مدت زمان تماس ، شغل ، سابقه خانوادگی و معاینه بالینی فرد مشکوک به مزوتلیوما را ارزیابی می کند.
در مرحله دوم:
با عکسبرداری های مختلف به بررسی اندامهای مشکوک می پردازد. از جمله :
-
عکس رادیولوژی ساده: خصوصاً در موارد مشکوک به مزوتلیومای ریه کاربرد دارد. وجود توده ، شرایط غیر طبیعی ، تجمع مایع اضافی در بافت ریه ، ضخیم شدن پرده پوشاننده ریه (پلور) اغلب در عکس ساده ریه (CXR) مشخص می شود.
-
CT اسکن: نسبت به عکس ساده دارای دقت بالاتری است ، علاوه بر ریه در مزوتلیومای شکم و قلب هم کاربرد دارد. حدود و مرز تومور را نشان می دهد و اغلب همراه با عکس ساده در موارد مشکوک توسط پزشک فوق تخصص خون و انکولوژی در خواست می شود.
-
MRI : نسبت به روش های وابسته با اشعه رادیواکتیو ، MRI دارای مزیت ایمن بودن استو چون از امواح مغناطیسی که برای بدن هیچ ضرری ندارد ، جهت عکسبرداری استفاده می شود. البته انجام MRI بستگی به نظر پزشک دارد ، گاهی لازم به این کار نیست.
-
PET Scan : روشی نوین در عکسبرداری محسوب می شود. در گذشته بیماران مجبور بودند برای پت اسکن به کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترکیه مسافرت کنند!
اما خوشبختانه امروزه در ایران پت اسکن قابل انجام است. نگارنده از همه مراکز اطلاع ندارد ، چه بسا همین الان که در حال تنظیم این مقاله هستم یک مرکز جدید خصوصی در حال افتتاح باشد (دوستان اگر اطلاعی کسب کردند با کامنت در همین جا قبول زحمت بفرمایند … ممنون) .
در پت اسکن توده های سرطانی در مقیاس خیلی کوچک هم قابل تشخیص است. در مزوتلیوما پت اسکن اغلب جهت بررسی ابعاد پیشرفت و گسترش تومور بکار می رود.
در مرحله سوم:
نوبت به بیوپسی می رسد.
بیوپسی ممکن است جهت مشخص شدن وضعیت بافت شناسی تومور (پاتولوژی) و مرحله بندی لازم باشد.
به دو صورت انجام می شود : بیوپسی سوزنی و بیوپسی حین جراحی.
بیوپسی سوزنی :
در ریه : به تراکوسکوپی مشهور است. جراح در دیواره قفسه سینه سوراخ کوچکی ایجاد می کند و لوله باریک و ظریف و مجهز به دوربین را وارد رایه می نماید و نمونه برداری انجام می شود.
در شکم : به لاپارسکوپی مشهور است. جراح در دیواره شکم سوراخ کوچکی ایجاد می کند و لوله باریک و مجهز به دروبین را از دیواره شکم وارد می کند و با ابزارهای مجهز نمونه برداری را انجام می دهد.
بیوپسی حین جراحی:
در ریه : به تراکوتومی مشهور است. در این روش جراح قفسه سینه را بطور کامل باز کرده و تمام یا بخشی از توده را خارج کرده به پاتولوژی ارسال می کند.
در شکم : به لاپاروتومی مشهور است. در این روش شم به طور کامل باز می شود و تمام با یخشی از توده خارج و به پاتولوژی ارسال می شد.
پاتولوژیست در زیر میکروسکوپ بافت را بررسی می کند . او به این سوالات پاسخ می دهد:
– سلولهای مزوتلیوما از نظر بافت شناسی چگونه اتد؟
– سلولهای سرطانی تا چه اندازه پیشرونده هستند؟
– سرطان از نظر پیشرفت در چه مرحله است؟
پاتولوژیست در پاسخ به سوال اول به بررسی نمونه در زیر میکروسکوپ می نماید و به یکی از نتایج زیر می رسد:
مزوتلیومای بافت پوششی: شایعترین نوع مزوتلیوما محسوب می شود. ۷۰٪-۵۰٪ از نظر بافت شناسی این نوعند. در گزارش پاتولوژی می نویسند: Epithelial Mesothelioma
مزوتلیومای بافت همبند: کمتر شایع است ۲۰٪ – ۷ ٪ ، از مزوتلیوماها این نوعند. بافت همبند یعنی استخوان و عضله. در کزارش پاتولوژی نوشته می شود؛ Sarcomatoid Mesothelioma
مزوتلیومای دو فازی: که ترکیبی از دو نوع ذکر شده در بالاست.
پاپیلاری مزوتلیوما: نوعی از مزوتلیوما که در زنان دیده می شود. اغلب خوش خیم است و به جاهای دیگر بدن متاستاز نمی دهد.
اما سه نوع اول که ذکر شد ، درمانهای پیچیده و اغلب دشواری در پیش دارند.
مرحله بندی مزوتلیوما
در مرحله بندی میزان پیشرفت سرطان ، متاستاز ( مهاجرت) و میزان درگیری نواحی اطراف طی آزمایشات و عکسبرداری ها مشخص می شود.
پزشک معالج با جمع آوری اطلاعات مختلف از وضعیت بیمار ارزیابی و مرحله بندی را انجام می دهد.
مرحله بندی در تصمیم گیری جهت درمان بسیار حایز اهمیت است.
-
-
- مرحله ۱ : سرطان موضعی است. هنوز فقط در لایه پوشاننده ریه قرار دارد و به سایر نقلط پخش نشده است.
- مرحله ۲: سرطان ممکن است به ریه یا دیافراگم (پرده عضلانی قاعده ریه ها) نفوذ کرده باشد.
- مرحله ۳ : سرطان ممکن است غدد لنفاوی و بافت ریه را در گیر کرده باشد.
- مرحله ۴: سرطان علاوه بر پرده و بافت ریه ممکن است به سایر اندامها ( حتی) مغز متاستاز ( مهاجرت) کرده باشد.
-
درمان مزوتلیوما
انتخاب درمان مناسب به محل درگیری ، مرحله بندی و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد.
متاسفانه این نوع سرطان اغلب منتشر و بسیار تهاجمی است ، به همین دلیل درمان قطعی بسیار بعید است.
اگر مزوتلیوما بسیار پیشرفته باشد ، اغلب با جراحی قابل برداشتن نیست ، و درمانها بیشتر تسکینی و متمرکز بر تامین آارامش و راحتی بیمار است.
پزشک معالج اغلب تمام گزینه های درمان را برای بیمار و بستگانش توضیح میدهد.
جراحی
هدف اولیه برداشتن کامل توده مزوتلیوما است ، در مرحله ۱ این کار امکانپذیر است. جراحی می تواند به میزان زیادی علایم بیماری را فروکش دهد.
تجمع مایع در ریه : یکی از دلایلی که ممکن است ، جراحی انجام شود خارج کردن ترشحات ناشی از تومور در ریه باشد. اغلب لوله ای در فضای پلور جاگذاری می شود. ممکن است جهت خشک کردن ترشحات ( پلوردز) داروهایی مانند : تتراسیکلین ، بلومایسین و پودر تالک بکار برده شود.
پلورکتومی یا پریتوینتکنومی : با برداشتن پرده پوشاننده پلور یا پریتوین ( در دستگاه گوارش) انجام می شود که در فروکش کردن علایم مزوتلیوما موثر است.
جدا سازی موضعی : در مواقعی که برداشتن همه توده امکانپذیر نیست ، به این روش بخشی از آن خارج می شود.
خارج کردن بخشی از ریه : این نوع جراحی هم اغلب در تسکین علایم مزوتلیوما موثر است. اما بیمار را از انحام بسیاری از فعالیتها ناتوان می کند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی گاهی به تنهایی و گاهی همراه با سایر درمانها بکار می رود. دو نوع است:
-
-
- شیمی درمانی نیوادجوانت : با هدف کوچک سازی تومور و قبل از جراحی انجام می شود.
- شیمی درمانی ادجوانت : بعد از جراحی به منظور تکمیل درمان و پیشگیری از عود انجام می شود.
-
رادیوتراپی
رادیوتراپی علایم بیماری را کاهش می دهد و می تواند بعد از بیوپسی یا جراحی به منظور پیشگیری از متاستاز انجام شود. در مزوتلیومای ریوی به عنوان تسکین از رادیوتراپی استفاده می شود.
مطالعات بالینی
بیمار می تواند بطور داوطلبانه در طرح های تحقیقاتی مرتبط با درمان مزوتلیوما شرکت کند.
پیش آگهی مزوتلیوما
متاسفانه چندان خوب نیست. اغلب مزوتلیوما زمانی تشخیص داده می شود که بیماری پیشرفت قابل توجهی کرده است.
شواهد نشان می دهد آثار تماس مداوم با آزبست می تواند تا ۴۰ سال بعد منجر به مزوتلیوما شود.
