فواید و مضرات مصرف سویا

سویا باعث کاهش بیماری‌های استخوانی از جمله پوکی استخوان می‌شود.دکتر فاطمه قائم مقامی‌؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، متخصص زنان و سرطان‌های زنان نوشت:از توصیه‌های انیشتین دانشمند عالیقدر: هیچ چیز در روی زمین برای حفظ سلامت بشر و شانس او برای بقاء زندگی به اندازه رژیم غذایی گیاهی مؤثر نیست.سویا از خانواده و تیره بقولات می‌باشد که بر حسب قد دسته‌بندی شده است، گیاهی است یکساله به طول ۶۰-۵۰ سانتیمتر با برگهای سه قسمتی و دارای گلهای کوچک سفید یا بنفش بصورت گل‌آذین در زیر برگها، این گیاه بخاطر دانه‌های سرشار از پروتئین آن کشت داده می‌شود، این دانه‌ها پس از جدا شدن شسته شده و برای تهیه محصولات بر مبنای سویا مورد استفاده قرار می‌گیرند.محصولات سویا حاوی هرسه ماده غذایی اصلی، یعنی پروتئین‌ها، کربوهیدراتها و چربی بوده و همچنین حاوی سایر عناصر غذایی از جمله ویتامین‌ها، کلسیم، آهن، املاح معدنی و اسید فولیک است. ایزوفلاون موجود در سویا یک ماده شیمیایی گیاهی (فیتوکمیکال) است که خاصیت استروژن یا هورمون زنانه دارد و بهمین جهت فیتواستروژن یا استروژن گیاهی نامیده می‌شود. شواهد و بررسی‌هانشان می دهد سویا به عنوان یک دانه گیاهی ارزشمند در طب سنتی نیز از جایگاه برجسته ایبرخوردار بوده است.

تأثیر سویا در جلوگیری از سرطان رحم و پستان

همانطور که ذکر شد سویا باعث کاهش سرطان پستان و رحم می‌شود و از این بیماریها پیشگیری می‌شود. ایزوفلاون موجود در پروتئین سویا باعث جلوگیری ازآثار نامطلوب هورمون زنانه (استروژن) می‌شود و شبیه تاموکسیفن که برای پیشگیری از سرطان پستان استفاده می‌شود عمل می‌نماید.سویا باعث جلوگیری از تشکیل عروق جدید شده و مانع رشد و گستردگی سرطان پستان می‌شود تراکم پستان‌ها و تغییراتفیبروکیستیک پستان را کاهش می‌دهد. سویا اثرات مفیدی در پیشگیری از سرطان پروستات و کاهش خطر سرطان مثانه شده و بازدارنده رشد سلولهای سرطانی است.

مبارزه با موادشیمیایی گیاهی (فیتوکمیکالها) با سرطان و سایر بیماری‌ها

سویا و بهبود علائم یائسگی

فیتواستروژنها یا هورمونهای زنانه گیاهی به گیرنده‌های هورمونهای زنانه یا استروژن اتصال می‌یابند و علایم یک هورمون زنانه (استروژن) واقعی را تقلید می‌نماید. سویا باعث کاهش علائم یائسگی بصورت گرگرفتگی، تعریق شبانه، خستگی، خشکی دستگاه تناسلی (واژینال)، بهبود کاهش میل جنسی، سردرد و اضطراب می‌شود و این در حالی است که روی مخاط رحم و غدد پستان اثر نامطلوب نداردو حتی باعث کاهش خطر سرطان در این اعضاء می‌شود. حداقل میزان مصرف برای تسکین علائم روزانه ۷ گرم می‌باشد ولی میزانی که ۲۵ گرم است که حاوی ۱۶۰ میلی‌گرم ایزوفلاون است.

تأثیر سویا در تأخیر پیری بافت‌ها

مصرف سویا باعث تأخیر پیرشدن شخص می‌شود چون عواملی که باعث پیری بافتها می‌شود درحقیقت مربوط به ژنهای خاص، سیستم ایمنی بدن و در معرض قرار گرفتن رادیکال‌های آزاد است. سویا بعنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از تأثیر رادیکال‌های آزاد در روی بافت‌های بدن جلوگیری می‌نماید.

تأثیر سویا در کاهش کلسترول و بیماریهای قلبی – عروقی

میزان کلسترول خون افرادی که از سویا استفاده می‌نمایند پائین‌تر از افرادی است که کمتر مصرف می‌کنند. همچنین سویا حاوی مقدار ناچیز تری‌گلیسیرید است. به‌ این ترتیب ضمن پائین آورنده بودن کلسترول و تری‌گلیسیرید ریسک بیماری قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد. همچنین بدلیل وجود اسیدهای چرب امگا ۳(Omega 3) و ویتامین(E) این خاصیت بیشتر تشدید می‌شود.

تأثیر سویا بر تناسب اندام

پروتئین سویا باعث کاهش تجمع چربی و افزایش نسوج ماهیچهای می‌شود. انسولین باعث ذخیره قند بصورت چربی در بدن می‌شود سویا سطح انسولین را مناسب نگه می‌دارد. پروتئین سویا باعث تخلیه گلوکاکون می‌شود که خود علائم اکسیداسیون چربی است و باعث مصرف چربی بدن می‌گردد.پروتئین سویا باعث ترشح هورمون آنابولیک را که باعث شکل دادن عضله می‌شود تحریک می‌نماید و به این ترتیب باعث تناسب اندام و کاهش خطرات بیماریهای قلبی می‌گردد.

تأثیر سویا بر روی استخوان‌ها

سویا باعث کاهش بیماری‌های استخوانی از جمله پوکی استخوان می‌شود، ایزوفلاون موجود در سویا تراکم استخوانی را افزایش داده و مانع پوکی استخوان می‌شود. میزان دفع کلسیم در کسانی که از پروتئین سویا استفاده می‌نمایند کمتر از کسانی است که از این رژیم استفاده نمی‌نمایند.

تأثیر سویا در روی سیستم مغزی

سویا باعث تقویت هوش و حافظه شده و شیوع آلزایمر را کم می‌نماید. ترشح دوپامین در مغز را تحریک می‌نماید و باعث کاهش وزن می‌شود. بدین ترتیب مصرف سویا را بعنوان یک گیاه که باعث تأمین سلامتی و پیشگیری از خیلی از بیماری‌ها و سرطان‌ها می‌شود، پیشنهاد می‌شود.

مصرف سویا تا چه اندارزه مفید است

شما می توانید ۲ یا ۳ واحد سویا بخورید، بدون هیچ گونه نگرانی! لازم به ذکر است که ۱واحد سویا برابر است با نصف لیوان توفو، یا نصف لیوان دانه سویا، یا ۱ لیوان شیر سویا.اگر شما بیماری های زیر را دارید، کمتر سویا مصرف کنید:

* مشکلات تیروئید یا گواتر. سویا باعث بزرگ شدن تیروئید می گردد.*

فراموشی*

 سرطان سینه*

 سنگ کلیه(مخصوصا بیمارانی که دارای سنگ های اگزالات می باشند، زیرا سویا دارای اگزالات زیادی می باشد)تمام نعمت هایی که خداوند به ما داده است، برای سلامتی مفید است. به یاد داشته باشید که در مصرف هیچ نوع ماده غذایی، هر چند مفید، نباید زیاده روی کنید.

آیا سویا می‌تواند برای مردان مضر باشد؟

تأثیر کلی ایزو فلاون‌ها در کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، LDL یا کلسترول بد، پوکی استخوان یا حتی سرطان سینه و پروستات، به صورت بی برو بر گرد ثابت نشده است. نگرانی که در این جا برای مردان وجود دارد، احتمال افزایش سطح استروژن آن‌ها در نتیجه‌ی مصرف مقدار زیاد سویا است. در سال ۱۹۹۹، FDA آمریکا، ظرفیت تأییده شده‌ی مزیت سلامتی محصولات حاوی حداقل ۵ر۶ گرم سویا را در مقاله‌ای به نام خود ذکر کرد، این امر ترقی بزرگی برای صنعت غذایی سویا بود. محصولاتی مانند شیر سویا، کره و غلات شروع به پرکردن قفسه‌های سوپر مارکت نمودند. با ترغیب مردان به تغییر الگوی غذا خوردن، کنار گذاشتن گوشت سنتی، تخم مرغ و شیر صبحانه با جای گزین‌های سویا، رژیم غذایی سویا در اواخر دهه‌ی ۹۰ مورد پسند واقع شد. با این حال، تحقیقات اخیر نشان داده است که سویا می‌تواند دارای بعضی اثرات منفی نیز باشد:

عدم تعادل هورمونی: 

مصرف بیش از حد محصولات سویا مانند شیر سویا باعث تغییرات هورمونی در مردان می‌شود، استروژن آن‌ها فراتر از میزان استروژن زنان سالم، افزایش می‌یابد. این عامل منجربه رشد غدد شیری یا بزرگی سینه‌ها در مردان همراه با کاهش غریزه‌ی جنسی و ریزش مو می شود. دو باره در اینجا تناقض وجود دارد، آزمایش‌ها هیچ خطری را به دلیل مصرف سویا نشان نمی‌دهد اما مواردی در زندگی واقعی وجود دارد که غیر از این را ثابت می‌کند.

حساسیت‌ها نسبت به سویا: 

در سویا ۱۵ نوع پروتئین یافت شده است، یکی از آن‌ها لسیتین سویا، عنصر مشترک، است که می‌تواند آغازگر واکنش‌های حساسیت زا باشد. دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که چه چیزی باعث ایجاد حساسیت به سویا می‌شود اما کودکانی که علائم حساسیت‌ به سویا را نشان می‌دهند معمولاً ایمنی‌شان در سن ۱۰ سالگی توسعه می‌یابد. با این حال، حساسیت نسبت به سویا، بزرگ سالان از هر دو جنس را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و در موارد اندکی می‌تواند شدید باشد.

مواد سرطان ‌زای مشکوک: 

آزمایش‌های انجام شده روی موش‌ها نشان داده است که سویای خام می‌تواند باعث سرطان شود اما این آزمایش‌ها روی انسان تکرار نشده است، و داده‌های کافی برای ایجاد ارتباط بین آن‌ها نیز وجود ندارد. اگر چه ایزو فلاون‌های یافت شده در سویا نشان داده‌اند که ضد سرطانی هستند، اما هنوز پزشکان، مصرف مکمل‌های سویا را برای کاهش خطر ابتلا به سرطان توصیه نمی‌کنند.

فرمول مبتنی بر سویا برای تغذیه‌ی نوزاد بر اساس نوزاد: 

فرمول سویا نیز یکی از بهترین روش‌ها برای تأمین کل پروتئینِ نوزاد و اضافه شدن به برنامه‌ی منظم شیر مادر است که ترویج می‌شود. تحقیقات اخیر ثابت کرده است که شیر سویا و تمام شیرها از نظر میزان پروتئین برابر هستند. علاوه بر آن، محصولات سویایی حاوی پروتئین‌هایی هستند که به عنوان در پوشی برای آزاد سازی مواد مغذی مانند ویتامین B12 عمل می‌کنند. پروتئین‌های مورد نیاز برای آزاد سازی چنین مواد مغذیِ حیاتی، ترایپسین نام دارند و”ضد مغذی‌ها” به عنوان باز دارندگان ترایپسین، از هضم پروتئین‌ها جلو گیری می‌کنند. ضد مغذی‌ها فقط از طریق عملیات گرمایی گسترده تا حدی قابل حذف خواهند بود. در حال حاضر مطالعات نشان می‌دهند که نوزادان پسری که به طور انحصاری با شیر سویا پرورش می‌یابند، معادل این است که ۵ قرص کنترل باروری در روز دریافت می‌کنند که بر رشد اندام‌های جنسی و تستوسترون مؤثر است.

سویا و محصولات مبتنی بر سویا در پرتو تحقیقات جدید، به یک شمشیر دو لبه تبدیل شده است: 

تبلیغات که سویا را در صدر لیست غذاهای سالم نشان می‌دهد، و دانشمندان که به دقت به دنبال فواید ادعا شده و اثرات بیماری زای سویا هستند. ثابت شده است که سویا می‌تواند مفید باشد اما باید مصرف آن محدود شده و مصرف‌کنندگان از این که قربانیان رژیم غذاییِ مد شده باشند، جلو گیری کنند که در دراز مدت بیش از این که خوب باشد، زیان ‌آور است.
هم چنین باید تحقیقات گسترده با جمعیت‌های بزرگتر و گروه‌های کنترل انجام شود تا جنبه‌های دراز مدت مصرف سویا مطالعه شود. این مطالعات باید بی ‌طرفانه بوده و توسط افرادی انجام شود که هیچ وابستگی به صنعت سویا نداشته باشند.