مسمومیت ویتامین دی

در این مقاله با مسمومیت ویتامین دی ، عوارض مصرف بیش از اندازه ویتامین دی و درمان آن آشنا خواهید شد.

مسمومیت  ویتامین D

مسمومیت ویتامین D به میزان بسیار بالای ویتامین D در بدن اشاره دارد؛ موضوعی که می تواند به سلامت بدن آسیب برساند. این مسئله، ناراحتی ناشی از ازدیار ویتامین D در بدن نیز نامیده می شود. ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است و برخلاف ویتامین های محلول در آب، بدن هیچ راه آسانی برای خلاصی از این گونه ویتامین ها ندارد. به همین دلیل، ممکن است مقادیر بیش از حد ویتامین های محلول در چربی در بدن انباشت شود. مکانیسم دقیق بروز مسمومیت ویتامین D پیچیده بوده و در حال حاضر به طور کامل شناخته نشده است.
معمولا اکثر ویتامین D بدن به صورت ذخیره بوده و به پروتئین های حامل و گیرنده ویتامین D محدود می شود. ویتامین D آزاد بسیار کمی در بدن انسان وجود دارد. با این حال زمانی که مصرف ویتامین D بسیار بالا است، میزان ویتامین D بدن ممکن است به قدری بالا رود که پروتئین های گیرنده و حامل دیگر کارایی لازم را نداشته باشند. این شرایط می تواند به افزایش سطح ویتامین D آزاد، ورود مقادیر اضافی به سلول های بدن و در نهایت بروز اختلال در فرآیند های سیگنالینگ منجر شود.
یکی از فرآیند های سیگنالینگ اصلی که بر اثر افزایش ویتامین D آزاد آسیب دچار مشکل می شود، فرآیند جذب کلسیم از سیستم گوارشی است. به همین دلیل، علامت اصلی مسمومیت با ویتامین D هایپرکلسمی یا همان افزایش سطح کلسیم در خون است. سطح بالای کلسیم می تواند موجب بروز علائم مختلفی شود؛ کلسیم هم چنین می تواند به بافت های مختلف بدن وصل شده و به آن ها آسیب برساند، کلیه ها از این جمله اند.

میزان ویتامین D خون، مطلوب یا بیش از حد

ویتامین D یک ویتامین ضروری است و تقریبا تمامی سلول های بدن، از گیرنده ویتامین D برخوردارند. زمانی که فرد در معرض نور خورشید قرار می گیرد، این ویتامین در پوست او تولید می شود. روغن کبد ماهی و ماهی های چرب به عنوان مهم ترین منابع غذایی تامین ویتامین D شمار می روند. برای افرادی که نور آفتاب به میزان کافی دریافت نمی کنند، استفاده از مکمل های ویتامین D می تواند ضروری باشد. ویتامین D برای سلامت استخوان بسیار مهم است، هم چنین با عملکرد سیستم ایمنی و محافظت از بدن در مقابل سرطان مرتبط می باشد. راهنمای سطوح ویتامین D در خون به شرح زیر است:

کافی: ۳۰-۲۰ نانوگرم در هر میلی لیتر خون

بالاتر از حد مجاز و ایمن: ۶۰ نانوگرم در هر میلی لیتر خون

سمی: بالاتر از ۱۵۰ میلی گرم در هر میلی لیتر خون

برای اکثر افراد، دریافت روزانه ۲۵ تا ۱۰۰ میکروگرم برای اطمینان از سطح مطلوب ویتامین D خون، کافی می باشد.

میزان مصرف بیش از اندازه ویتامین D

از آن جا که اطلاعات چندانی در مورد چگونگی بروز مسمومیت ویتامین D در دست نیست، تعیین آستانه دقیق برای مصرف امن و یا سمی ویتامین D دشوار است. ۴۰۰۰ IU سطح بالای مصرف امن ویتامین D در روز است. با این وجود نشانه ای دال بر مسمویت ناشی از مصرف دوزهای بالاتر تا ۱۰۰۰۰ IU  در افراد سالم مشاهده نشده است. به طور کلی، مسمومیت ویتامین D به علت مصرف دوزهای بیش از حد مکمل های ویتامین D است و نه ویتامین موجود در رژیم غذایی یا نور آفتاب. هر چند مسمومیت ویتامین D یک بیماری بسیار نادر به شمار می رود، اما به دلیل افزایش مصرف مکمل ها در سال های اخیر، موجب افزایش موارد گزارش این عارضه شده است.
مطالعات نشان می دهند مصرف روزانه ۲۵۰۰-۱۰۰۰ میلی گرم به مدت یک تا چند ماه، باعث بروز مسمویت ویتامین D در انسان می شود. این مقدار ۲۵-۱۰ برابر حد بالای میزان مجاز برای مصارف مداوم و مکرر است. افراد دارای مسمومیت ویتامین D معمولا دارای سطح ویتامین D بالاتر از ۱۵۰ نانوگرم/ میلی لیتر هستند. در برخی موارد نیز مسمویت به دلیل خطاهای صورت گرفته در مراحل تولید مکمل ها است، جایی که مقدار واقعی ویتامین D موجود در مکمل بسیار بیشتر از مقدار ثبت شده بر روی بسته بندی است. سطح ویتامین D خون در این موارد مسمومیت بین ۶۲۰-۲۵۷ نانوگرم/میلی لیتر است. مسمومیت ویتامین D معمولا قابل برگشت است، اما در شرایط شدید ممکن است نهایتا موجب نارسایی کلیوی و کلسیفیکاسیون شریان ها شود.

عوارض جانبی مصرف بیش از اندازه ویتامین D

سطوح افزایش یافته در خون

دستیابی به سطوح کافی ویتامین D در خون می تواند به تقویت سیستم ایمنی و حفاظت در برابر بیماری هایی مانند پوکی استخوان و سرطان کمک کند. با این وجود، یک توافق جهانی درباره محدوده مطلوب برای این سطوح وجود ندارد.

اگرچه سطح ۳۰ng/ml از ویتامین D به طور معمول کافی در نظر گرفته می شود، شورای ویتامین D حفظ سطوح ۴۰-۸۰ ng/ml را توصیه می کند و اعلام کرده است که هر چیزی بالاتر از ۱۰۰ ng/ml ممکن است مضر باشد.

اگر چه تنها دوزهای بسیار زیاد از ویتامین D می تواند به سرعت مسمومیت ایجاد کند، اما حتی حامیان دو آتشه مکمل های ویتامین D نیز رعایت سقف ۱۰٫۰۰۰ واحد بین المللی در روز را توصیه می کنند.

افزایش سطوح کلسیم خون

ویتامین D به جذب کلسیم از مواد غذایی مصرفی کمک می کند. در حقیقت، این یکی از مهم‌ترین نقش های ویتامین D محسوب می شود.

با این وجود، مصرف بیش از اندازه ویتامین D می تواند سطوح کلسیم در خون را به میزانی برساند که موجب شکل گیری نشانه هایی ناخوشایند و حتی خطرناک شود. از نشانه های هایپرکلسمی، یا سطوح بالای کلسیم خون می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پریشانی گوارشی، مانند استفراغ، تهوع، و معده درد

خستگی، سرگیجه، و سردرگمی

تشنگی بیش از اندازه

تکرر ادرار

میزان طبیعی کلسیم خون ۸٫۵ – ۱۰٫۲ mg/dl است.

تهوع، استفراغ و کاهش اشتها

بسیاری از عوارض جانبی ویتامین D بیش از اندازه با میزان بیش از حد کلسیم در خون مرتبط هستند. این عوارض جانبی شامل تهوع، استفراغ و کاهش اشتها می شوند.

با این وجود، این نشانه ها در هر فردی که با سطوح افزایش یافته کلسیم مواجه است، رخ نمی دهند.

نکته مهم این است که این نشانه ها در واکنش به دوزهای بسیار بالا از ویتامین D3 رخ می دهند که سطوح کلسیم را به بیش از ۱۲ mg/dl افزایش می دهند.

معده درد، یبوست یا اسهال

معده درد، یبوست و اسهال از شایع‌ ترین مشکلات گوارشی هستند، که اغلب با عدم تحمل غذایی یا سندرم روده تحریک پذیر مرتبط هستند.

با این وجود، آن ها می توانند نشانه ای از سطوح افزایش یافته کلسیم در نتیجه مسمومیت ویتامین D نیز باشند. این نشانه ها ممکن است در افرادی که دوزهای بالا از ویتامین D را برای اصلاح کمبود این ویتامین دریافت می کنند، رخ دهند. همانند نشانه های دیگر، به نظر می رسد واکنش از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، حتی هنگامی که سطوح ویتامین D خون به میزان مشابه افزایش یافته باشد.

تحلیل استخوان

از آن جایی که ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و متابولیسم استخوان ایفا می کند، دریافت آن به میزان کافی برای بهره‌ مندی از استخوان هایی قوی ضروری است.

با این وجود، میزان بیش از اندازه ویتامین D می تواند به ضرر سلامت استخوان تمام شود. اگر چه بیشتر نشانه های ویتامین D بیش از اندازه با سطوح بالای کلسیم در خون مرتبط هستند، برخی پژوهش ها نشان داده اند که مگادوزهای این ماده مغذی ممکن است به سطوح پایین ویتامین K2 در خون منجر شوند.

یکی از مهم‌ ترین عملکردهای ویتامین K2 حفظ کلسیم در استخوان ها و خارج از خون است. باور بر این است که سطوح بالای ویتامین D ممکن است فعالیت ویتامین K2 را کاهش دهد.

برای محافظت از خود در برابر تحلیل استخوان از مصرف بیش از اندازه مکمل های ویتامین D پرهیز کنید و مکمل ویتامین K2 مصرف کنید. همچنین، مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین K2 از جمله لبنیات و گوشت را می توانید مد نظر قرار دهید.

نارسایی کلیوی

میزان بیش از اندازه ویتامین D می تواند به آسیب کلیوی منجر شود. بیشتر مطالعات صورت گرفته در این زمینه آسیب متوسط تا شدید کلیه در افرادی را گزارش کرده اند که با سمیت ویتامین D مواجه بوده اند.

درمان مسمومیت ویتامین D

فرآیند درمان مسمومیت ویتامین D ، شامل پرهیز از نور آفتاب و نیز حذف تمام مکمل ها و مواد غذایی حاوی ویتامین D از رژیم غذایی می باشد. هم چنین ممکن است پژشک با افزایش نمک و مایعات، اغلب به وسیله سالین درون وریدی، سطح کلسیم خون را اصلاح نماید.