زخم بستر و درمان آن
زخم بستر که با نام‌های زخم فشاری، دکوبیتوس اولسر، اولسر فشاری نیز شناخته می‌شود، یکی از چندین نشانۀ اهمال در نگهداری بیماران در اسایشگاه و عدم توجه به وضعیت جسمی بیماران ناتوان حرکتی در بیمارستان هاست. زخم بستر زمانی روی می‌دهد که فشار مداومی بر روی پوست وجود داشته باشد و این عارضه می‌تواند موجب بروز مشکلاتی جدی در سلامتی نظیر عفونت‌ها و یا سایر آسیب‌های تهدیدکننده شود. این زخم بیشتر در قسمت‌هایی از بدن ازجمله باسن، کمر، آرنج، قوزک و پاشنۀ پا روی می‌دهد که در آن قسمت‌ها، استخوان و پوست به‌شدت با هم در تماس هستند.
زخم بستر
زخم بستر نوعی زخم است که براثر فشار ممتد در پوست ایجاد می‌شود. این عارضه زمانی روی می‌دهد که فرد برای مدتی طولانی در رختخواب دراز بکشد و یا بر روی صندلی بنشیند. فشار موجب کاهش خون‌رسانی به پوست می‌شود و با گذشت زمان، این اتفاق می‌تواند سبب شود تا پوست تجزیه و زخم باز بر روی آن ایجاد گردد.
زخم بستر را می‌توان بسته به وجود قسمت‌های قرمز بر روی سطح پوست تا آسیب‌دیدگی شدید بافت که به اعماق نفوذ می‌کند و به عضلات و استخوان می‌رسد، رده‌بندی کرد. این زخم‌ها معمولاً بر روی قسمت‌های استخوانی مثل باسن (هیپ)، کمر، آرنج و پاشنه پا ایجاد می‌شوند.
سیستم طبقه‌بندی زخم‌ها
مرحله یک: لکه قرمزرنگی در پوست سالم بروز می‌یابد که با فشار انگشت سفید نمی‌شوند. رنگ‌پریدگی پوست، گرمی، ادم یا همان ورم، پینه بستن یا سفتی پوست نیز ممکن است نشان‌دهنده‌های بیماری باشند. احتمالاً این ضایعات پوستی به‌خصوص در افرادی که پوست تیره‌تری دارند به رنگ آبی یا ارغوانی رنگ ظاهر می‌شود.
مرحله دو: ضایعه پوستی با ضخامت نسبی، اپیدرم و درم و یا هر دو را درگیر می‌کند. زخم سطحی است و نمای بالینی آن به‌صورت ساییدگی یا تاول می‌باشد. ممکن است پوست دور ضایعه، قرمز یا ارغوانی رنگ باشد.
مرحله سه: در این مرحله فقدان تمام ضخامت پوست شامل آسیب یا نکروز بافت سابکوتانئوس وجود دارد و ممکن است به بافت زیرین نفوذ کند اما از میان فاشیای زیرین عبور نمی‌کند.
مرحله چهار: در این مرحله تخریب وسیع نکروزبافتی یا آسیب به عضله، استخوان یا ساختارهای حمایتی وجود دارد که با یا بدون از بین رفتن تمام ضخامت پوست همراه است. ترمیم این درجه از زخم بسیار دشوار می‌باشد و فرد مستعد ابتلا به عفونت‌های کشنده می‌شود.
زخم‌های غیرقابل‌تعیین درجه (عمق زخم نامشخص است): از بین رفتن کامل ضخامت بافت که پایه زخم در بستر زخم به‌وسیله بافت مرده زردرنگ یا پوسته‌های شکننده به رنگ قهوه‌ای روشن پوشیده می‌شود. درنتیجه زخم عمق زیادی پیدا می‌کند بنابراین تعیین طبقه‌بندی این نوع زخم ممکن نیست.
دلایل پیدایش زخم بستر
وجود فشار بر روی پوست و بافت‌ها. این عامل شایع‌ترین علت بروز این عارضه می‌باشد.
سرخوردن از روی ویلچر یا تخت می‌تواند موجب شود که پوست به سمتی در جهت متفاوتی از قسمت‌های دیگر حرکت کند و تا بخورد (نیروی برشی)
کشیده شدن بر روی ملافه و سایر سطوحی که می‌تواند موجب بروز سوختگی‌های اصطکاکی شود.
رطوبت بیش‌ازحد در پوست که می‌تواند ناشی از تعرق، ادرار و یا مدفوع باشد. احتمال تجزیه پوست و بروز زخم‌های عمیق در پوستی که غالباً مرطوب است بیشتر می‌باشد.
عوامل خطرساز
به‌آسانی قادر به حرکت کردن نباشید. این حالت بیشتر براثر آسیب‌دیدگی ستون مهره‌ها، فلج شدن، اغماء یا انجام عمل جراحی روی می‌دهد.
داشتن ضعف در کنترل مثانه و روده.
کاهش سطح هوشیاری که ممکن است به علت وجود مشکل در سلامت و یا مصرف داروی خاصی باشد. افرادی که هوشیاری کافی ندارند، نمی‌توانند برای پیشگیری از ابتلا به زخم بستر اقدام کنند و حتی متوجه نمی‌شوند که چرا پیشگیری از ابتلا به بیماری اهمیت دارد.
پیر شدن. با بالا رفتن سن، پوست افراد نازک‌تر، خشک‌تر شده و حالت کشسانی آن نیز کمتر می‌شود؛ بنابراین پوست بسیار آسان‌تر آسیب می‌بیند.
تشخیص
برای بررسی عفونت و دانستن اینکه آیا به میزان کافی پروتئین در رژیم غذایی خود مصرف می‌کنید یا خیر، آزمایش خون انجام می‌شود.
به‌منظور تعیین وجود میکروب‌هایی که پوست و زخم را عفونی می‌کنند، آزمایش کشت پوست و کشت زخم انجام می‌گیرد.
درصورتی‌که علل ایجادکننده بیماری ناشناخته باشند، بیوپسی (نمونه‌برداری) پوست انجام می‌شود.
راه‌های درمان زخم بستر
روش‌های درمان زخم بستر ، بر پیشگیری از بدتر شدن بیماری و بازگرداندن مجدد سلامتی به پوست تمرکز دارند. این اقدامات می‌توانند به ترمیم زخم‌های عمیق کمک کنند:
فشار را از روی آن ناحیه بردارید. مرتب تغییر حالت دهید. به کمک تشک، بالشتک و یا سایر وسایل حمایتی، وزن بدن را به‌طور یکنواخت در همه بدن توزیع کنید.
زخم را تمیز نگه‌دارید و روی آن را به‌وسیله بانداژ بپوشانید. پزشک به شما خواهد گفت که از چه نوع بانداژی استفاده نمایید. احتمالاً پزشک به شما می‌گوید که زخم را کمی مرطوب نگه‌دارید و اجازه ندهید که در هنگام تعویض پانسمان خشک شود.
بافت‌های سالم اطراف زخم بستر را تمیز و خشک نگه‌دارید.
زخم‌های فشاری وخیم را می‌توان به کمک عمل جراحی درمان نمود.
روش دبریدمان (لایه‌برداری)
روش دبریدمان با ایجاد محیط مرطوب به شیوه مکانیکی، اتولیتیک را ممکن می‌کند و سپس این محیط قبل از برداشتن پانسمان به‌صورت دستی یا عمل جراحی، خیس می‌شود.
وجود بافت مرده، فرایند ترمیم و درمان را به تأخیر می‌اندازد.
زخم‌های بستر سطحی به روش دبریدمان اتولیتیک که در آن از آنزیم‌ها و رطوبت بدن برای آبرسانی، نرم و حل کردن ضایعات قهوه‌ای‌رنگ و بافت‌های مرده زردرنگ استفاده می‌شود، درمان می‌شوند.
دبریدمان اتولیتیک با استفاده از پانسمان بسته یا نیمه بسته انجام می‌شود که در این نوع پانسمان‌ها، مایع زخم در تماس با بافت نکروتیک حفظ می‌شود.
در افرادی که به‌شدت بیمار هستند و یا به‌طور همزمان بیماری‌های دیگری نیز دارند، قبل از تصمیم‌گیری درباره انجام دبرید و نحوه انجام آن، باید کیفیت کلی زندگی آن شخص بررسی شود.
جراحی
ترمیم و درمان زخم عمیق درجه ۳ و درجه ۴ همیشه امکان‌پذیر نیست. در چنین مواردی، برای بستن زخم و پیشگیری از وقوع آسیب در بافت دیگر، انجام عمل جراحی ضرورت پیدا می‌کند.
روش جراحی شامل تمیز کردن و بستن زخم از طریق روی‌هم گذاشتن لبه‌های زخم (بستن مستقیم) و یا استفاده از بافت‌هایی که از قسمت‌های نزدیک به زخم برداشته‌شده‌اند، می‌باشد.
بیشتر به علت اینکه اکثر افرادی که عمل جراحی را انجام داده‌اند، در حال حاضر وضعیت سلامتی خوبی ندارند، انجام جراحی زخم بستر، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. پس از جراحی خطر وقوع عوارض احتمالی بسیاری وجود دارد. این عوارض عبارتند از:
عفونت
مرگ بافت در فلاپ ایمپلنت شده
ضعف عضله
تاول (کیسه‌های کوچک حاوی مایع که داخل پوست شکل می‌گیرد)
عود مجدد زخم بستر
پیشگیری
در رختخواب، هر دو ساعت یکبار وضعیت قرارگیری بدن را تغییر دهید. یاد بگیرید که چگونه بدن خود را حرکت دهید تا از چروک شدن و حرکت پوست در جهتی مخالف از سایر قسمت‌های پوست جلوگیری شود.
بر روی ویلچر یا هر نوع صندلی دیگر، وزن خود را در هر ۱۵ دقیقه جابجا کنید.
سعی کنید روی روکش صندلی یا ملافه تشک سر نخورید. صندلی‌های دارای پشتی متحرک موجب می‌شوند که بر روی آنها لیز بخورید بنابراین روی این صندلی‌ها نخوابید.
اگر در کنترل مثانه و روده مشکل‌دارید، بلافاصله پس‌ازاین حالت پوست خود را تمیز کنید. برای حمایت از پوست در برابر رطوبت از کرم و لوسیون محافظ استفاده کنید.
اگر پوست خشکی دارید برای جلوگیری از خشک شدن و ترک خوردن پوست از کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده نمایید.
غذاهای سالم حاوی مقادیر کافی از پروتئین مصرف کنید و مقدار زیادی مایعات بنوشید. این کار می‌تواند به ترمیم پوست آسیب‌دیده و ایجاد پوست جدید کمک کند.
