
جلوگیری از بارداری بر پایه روشهای هورمونی، اغلب با عوارضی جسمی و حتی روحی همراه است، از ناراحتی های اندک گرفته تا بدترین حالات که برای هر فردی متفاوت است. ممکن است شما از واکنش بدن خود نسبت به این قرصها تا وقتی که از آن ها استفاده نکنید، خبر نداشته باشید.
دو نوع قرص ضد بارداری وجود دارد که هر دوِ آنها حاوی فرم های مصنوعی از هورمونهای استروژن و پروژسترون (پروژستین) هستند. قرصهای ترکیبی حاوی هر دوِ این هورمونها هستند، درحالیکه قرصهای کوچک (mini pills) که به «قرصهای شیردهی» معروفاند، فقط هورمون پروژسترون دارند.
قرص ضد بارداری ممکن است برای سایر اهداف پزشکی، بهجز پیشگیری از بارداری نیز مورد استفاده قرار گیرد، مواردی از قبیل:
- تنظیم دوره های قاعدگی؛
- پریودهای نامنظم؛
- منوراژیا (پریودهای سنگین)؛
- دیسمنوره (پریودهای دردناک)؛
- آندومتریوز (وجود غدد آندومتریال و استرومای رحم)؛
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS)؛
- آکنه، هیرسوتیسم (رشد موی بیشازحد) و آلوپسی (ریزش مو)؛
- کاهش خطر ابتلا به کیستهای سینه، کیستهای تخمدان، بیماری التهابی لگن (PID) و حاملگی در لولههای فالوپ (بارداری خارج از رحم).
قرص های ضد بارداری به عنوان روشی برای پیشگیری از سرطان تخمدان و آندومتر (پوشش داخلی رحم) نیز بهکار میروند. قرصهای ضد بارداری از بیماریهای مقاربتی پیشگیری نمیکنند.
شایع ترین عوارض قرص ضد بارداری
عوارض جانبی رایج پس از مصرف قرص های ضد بارداری عبارتاند از:
۱. لکه بینی بین دو قاعدگی
تقریبا ۵۰ درصد افرادی که قرص ضد بارداری مصرف میکنند، بین دورههای قاعدگیشان دچار خون ریزی واژینال میشوند. این خون ریزیِ جزئی که به «لکهبینی» نیز معروف است، اغلب در طی ۳ ماه اول از شروع مصرف قرص ضد بارداری اتفاق میافتد. معمولا این مسئله در بیش از ۹۰درصد مواقع با مصرف سومین بسته ی قرص برطرف میشود.
۲. تهوع
برخی افراد هنگامی که برای اولین بار قرص ضد بارداری مصرف میکنند، حالت تهوع خفیف پیدا میکنند، اما این حالت معمولا بعد از مدت کوتاهی برطرف میشود. مصرف قرص با غذا یا در هنگام خواب ممکن است به کاهش احتمال تهوع کمک کند.
۳. حساس شدن سینه ها
قرصهای ضد بارداری ممکن است باعث بزرگشدن یا حساس شدن سینه ها شوند. این عارضهی جانبی معمولا چند هفته پس از شروع قرص برطرف میشود، اما اگر متوجه شدید در سینهتان توده وجود دارد یا درد و حساسیت مداوم یا شدید داشتید، به پزشک مراجعه کنید.
۴. سردرد
هورمون های جنسی در بروز سردرد و میگرن نقش دارند. قرصهایی با انواع و دوزهای متفاوتی از هورمون ممکن است به سردرد های مختلف منجر شوند. قبلا برخی تحقیقات نشان دادهاند قرص هایی که حاوی دوز های پایینی از هورمون ها هستند، به احتمال بسیار کمتری باعث بروز سردرد میشوند.
۵. افزایش وزن
پژوهش های بالینی هیچ گونه ارتباط واضحی بین استفاده از قرصهای ضد بارداری و نوسانات وزنی پیدا نکردهاند. با اینحال بسیاری از افرادی که این قرصها را مصرف میکنند، از احتباس مایعات خصوصا در نواحی سینه و باسن شکایت میکنند.
۶. نوسانات خُلقی
به افرادی که سابقهی افسردگی دارند، توصیه میکنیم این مسئله را با پزشکشان در میان بگذارند، چون برخی افراد در هنگام مصرف قرصهای ضد بارداری به افسردگی یا سایر تغییرات عاطفی دچار میشوند. اگر در طول استفاده از قرصهای ضد بارداری به نوسانات خُلقی دچار شُدید، به پزشک مراجعه کنید.
۷. تأخیر در عادت ماهیانه
بعضی اوقات ممکن است علیرغم استفادهی درست از قرصهای ضد بارداری، عادت ماهیانه بهتأخیر بیفتد. عوامل متعددی میتوانند بر این مسئله تأثیر بگذارند، از جمله استرس، بیماری، مسافرت و اختلالات هورمونی یا تیروئید. اگر در حین مصرف قرصهای ضد بارداری، یک دورهی قاعدگیتان بهتأخیر افتاد یا بسیار سبک بود، توصیه میکنیم قبل از شروع بستهی بعدیِ قرص، حتما تست بارداری انجام دهید و اگر این روند، بیش از یک دوره ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.
۸. کاهش میل جنسی
هورمونهای موجود در قرصهای ضد بارداری ممکن است بر میل جنسی برخی افراد تأثیر بگذارند. بااینحال بسیاری از عوامل دیگر نیز در این امر دخیلاند. اگر کاهش میل جنسی شما ادامهدار و آزاردهنده است، حتما دراینمورد با پزشکتان صحبت کنید. بااینحال قرصهای ضد بارداری در برخی موارد باعث افزایش میل جنسی میشوند. این افزایش میل جنسی ممکن است بهعلت کاهش علائم دردناک مانند درد شکم در قاعدگی، سندرم پیش از قاعدگی، آندومتریوز و فیبروئیدهای رحم باشد.
۹. ترشحات واژن
برخی افراد در هنگام مصرف قرص ضد بارداری، تغییراتی در ترشحات واژن مشاهده میکنند. این مسئله ممکن است نمودهای متفاوتی داشته باشد: از افزایش یا کاهش میزان رطوبت واژن تا تغییر در نوع ترشحات و سایر تغییراتی که ممکن است بر رابطهی جنسی اثر بگذارند. در صورت کاهش رطوبت واژن، استفاده از روانکنندههای واژینال به داشتن رابطهی جنسی راحتتر کمک میکند.
معمولا تغییرات در ترشحات واژینال خطرناک نیستند، بااینحال اگر درمورد چنین تغییراتی نگرانید یا میترسید دچار عفونت شده باشید، به پزشک مراجعه کنید.
۱۰. تغییرات بینایی در هنگام استفاده از لنزهای تماسی
تغییرات هورمونیِ ناشی از قرص ضد بارداری ممکن است به احتباس مایع منجر شود. این موضوع نیز ممکن است بهنوبهیخود باعث تورم یا تغییر شکل قرنیه شود. هنگامی که چنین تغییری در قرنیه اتفاق میافتد، ممکن است لنزهای تماسی، دیگر بهخوبی روی چشم قرارنگیرند. افرادی که از لنزهای تماسی استفاده میکنند، در صورت مشاهدهی هرگونه تغییر در بینایی یا در پذیرش لنز در طول استفاده از قرص ضد بارداری، باید به چشم پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی زیر هنگام مصرف قرص ضد بارداری باید مورد بررسی قرار بگیرند:
- معده درد یا شکمدرد؛
- درد قفسهی سینه (همچنین تنگی نفس)؛
- سردردهای شدید؛
- مشکلات چشم، مانند تاری دید یا ازدستدادن بینایی؛
- تورم یا درد در پاها و رانها و همچنین قرمزی، تورم یا درد در ساق پا.
قرصهای ضد بارداری همچنین با علائمی همچون افزایش فشار خون، تومورهای خوشخیم کبدی و افزایش جزئی در خطر ابتلا به سرطان دهانهی رحم نیز مرتبطاند.
خطرات و اقدامات احتیاطی در هنگام مصرف قرص ضد بارداری
قرص های ترکیبی، خطر عوارض قلبی-عروقی را اندکی افزایش میدهند.
عوارضی مانند:
روش های جایگزین پیشگیری از بارداری
روش های بسیارِ دیگری برای جلوگیری از بارداری وجود دارند که پزشکتان میتواند به شما توصیه کند، به خصوص اگر عوارض جانبی قرص ضد بارداری برای شما شدید باشند. موارد زیر فقط برخی از جایگزینهای قرص ضد بارداری هستند.
انواع کاندوم
کاندوم از جمله وسایل پیشگیری از بارداری است که مانند سد، مانع تماس اسپرم با سلولهای تخمک میشود. کاندوم های مردانه پوششهایی هستند که روی آلت تناسلی مردان قرار میگیرند، در حالی که کاندوم های زنانه، کیسه های کوچکی هستند که در هر دو سرشان حلقه دارند و داخل واژن قرار میگیرند.
دیافراگم
دیافراگم، یک کاپ (کلاهک) کم عمق، گنبدی شکل و لبهدار است که در واژن قرار میگیرد و دهانه ی رحم را مسدود میکند. دیافراگم را باید به همراه اسپرمیسید (اسپرمکُش) استفاده کرد. اسپرم کُشها موادی شیمیایی هستند که جلوِ حرکت اسپرم ها را میگیرند و باعث میشوند آن ها نتوانند با سلولهای تخمک تماس پیدا کنند.
نُوارینگ (حلقهی واژنی)
حلقهای پلاستیکی است که داخل واژن قرار میگیرد و هورمون هایی برای سرکوب تخمک گذاری آزاد میکند. عوارض جانبی حلقهی واژنال ممکن است مشابه قرصهای ضد بارداری باشد.
از جمله:
تزریق های ضد بارداری
آمپول هایی مانند دپوپروورا ممکن است تخمک گذاری را سرکوب و مخاط دهانه ی رحم را غلیظ کنند و از این طریق، امکان رسیدن اسپرم به سلولهای تخمک را کاهش دهند. ممکن است عوارض جانبی این تزریق ها مانند قرصهای ضد بارداری باشند.
ایمپلنت های ضد بارداری
میله ی پلاستیکی کوچکی است که زیر پوست بازو کاشته میشود و هورمونی برای غلیظ شدن مخاط دهانه ی رحم، نازک شدن پوشش آندومتر و سرکوب تخمک گذاری آزاد میکند.
دستگاه های داخل رحمی (IUD)
دستگاه کوچکی است که از پلاستیک و مس ساخته شده است و داخل رحم قرار میگیرد.