عوارض تزریق آمپول فشار اکسی توسین

شنیدن جمله‌هایی مانند «می‌تونی درد زایمان طبیعی رو تحمل کنی؟» یا «برای زایمان طبیعی باید اینقدر درد بکشی تا بچه‌ات بیاد!» باعث می‌شود بسیاری از خانم‌هایی که قرار است برای اولین‌بار زایمان کنند، از زایمان طبیعی بترسند و فراری باشند. خیلی از آنها هم که قرار است با این روش زایمان کنند یا به آن راضی شده‌اند، امید‌شان به آمپول فشار است تا شاید روند زایمان را سریع‌تر و دردشان را کمتر کند.

در صورتی که بسیاری از محققان و متخصصان درباره دخالت در تحریک زایمان با روش‌های مصنوعی مانند داروی اکسی‌توسین (آمپول فشار) و عوارض آن هشدار داده‌اند. به همین بهانه ما گزارشی از معایب ختم بارداری با روش‌های مصنوعی به‌ویژه آمپول فشار تهیه کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

هورمون اکسی‌توسین به‌طور طبیعی در بدن ما توسط غده هیپوتالاموس در مغز ساخته شده و در غده هیپوفیز ذخیره می‌شود. این هورمون نقش مهمی در ارتباط عاشقانه، تولید‌مثل جنسی و درد‌های قبل و بعد از زایمان دارد. از این ماده به عنوان دارو هم استفاده می‌کنند و برای تحریک انقباضات رحمی، تحریک غدد ترشح شیر، متوقف‌کننده خونریزی‌های بعد از زایمان و بعد از خروج جفت،‌ سقط جنین، سقط‌های فراموش شده و در حاملگی‌های پر‌خطر بعد از هفته ۳۱ حاملگی به کار می‌برند.

در زایمان طبیعی برای اینکه زودتر این روند به پایان برسد و یا برای پیشرفت زایمان از آمپول فشار استفاده می‌کنند. گاهی روند زایمان کند و یا متوقف می‌شود که طبیعی است و متخصصان در این مواقع مجبور به مداخله می‌شوند و حتی ممکن است کار به سزارین بکشد.

در زایمان طبیعی، دهانه رحم معمولا حدود ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شود تا نوزاد به دنیا بیاید. بنابر‌این هرچه زمان تولد طولانی‌تر شود،‌ مادر مجبور است درد بیشتری را تحمل کند که گاهی این زمان به ۱۰ ساعت هم می‌رسد. بنابر‌این پزشکان دست به کار می‌شوند و از آمپول فشار استفاده می‌کنند تا هم مادر کمتر درد بکشد و هم بچه زودتر به دنیا بیاید. همچنین هنگامی از آمپول فشار و روش‌های مصنوعی در زایمان استفاده می‌کنند که از زمان تقریبی تولد نوزاد چند روزی گذشته باشد که این روش‌ها به دلیل آماده نبودن دهانه رحم و آماده نبودن بدن مادر ممکن است هم برای او و هم برای جنینش خطرناک باشد.

عوارض استفاده از آمپول فشار

استفاده از آمپول فشار ممکن است باعث تحریک شدید انقباض‌های رحمی شود به این صورت که انقباض‌های رحم طولانی شده و با شدت بیشتری همراه باشند و فواصل بین آنها هم کمتر شود. در صورتی که همین می‌تواند باعث رنج جنین شود چرا که جنین طبق آفرینشش می‌تواند انقباضات رحم را در طول زایمان و درد‌های زایمانی تحمل کند. اما انقباضاتی که با استفاده از هورمون اکسی‌توسین ایجاد می‌شود،‌ باعث اختلال در کارکرد جفت و رنج جنین شده و مادر هم درد بیشتری را تحمل می‌کند.

القای زایمان با هورمون اکسی‌توسین باعث دردناک‌تر شدن فرایند زایمان شده و حتی گاهی به بی‌حسی نخاعی و بی‌حسی اپیدورال نیاز می‌شود که ممکن است برای مادر و جنین مشکل‌ساز باشد.

خانم‌هایی که رحم‌شان در هنگام زایمان با آمپول فشار یا هورمون اکسی‌توسین به مدت طولانی تحریک شده، جمع شدن رحم و انقباضات پس از زایمان در آنها با مشکل مواجه می‌شود. از عوارض اکسی‌توسین‏ می‌توان به تحریک بیش از حد انقباضات رحمی و رنج جنین اشاره کرد. آمپول فشار همچنین احتمال تولد نوزاد در وضعیت بد را افزایش می‌دهد، احتمال بروز مشکلات خطرناک برای مادر و نوزاد وجود دارد و ممکن است باعث زردی نوزاد، پارگی رحم مادر، صدمه‌های مغزی، مسمومیت با آب (ممکن است به کما و مرگ ختم شود) و حتی مرگ نوزاد شود.

بنابر‌این ختم بارداری با روش‌های مصنوعی و تزریق اکسی‌توسین جز در مواردی که بارداری بیشتر از ۴۲ هفته طول کشیده و امکان مرگ جنین و عوارض قبل و بعد از بارداری وجود دارد، نباید انجام شود.

نام ژنریک:

• اکسی توسین

نام لاتین:

• Oxytocin

نام تجاری:

• ®Syntocinon

• ®Pitocin

• ®Oxytip

گروه دارویی- درمانی:

• هورمون پلی پپتیدی مشابه هورمون هیپوفیز خلفی

• هورمون اگزوژن

• محرک انقباضات رحم

• محرک ترشح شیر

طبقه بندی در بارداری:

• گروه X

اشکال دارویی:

• آمپول: ۵ و ۱۰ واحد/میلی لیتر

موارد مصرف، روش و دوزاژ:

• القا و تحریک زایمان

بالغین: معمولا ۱۰ تا ۲۰ واحد اکسی توسین در محلول نمکی متعادل مانند رینگر لاکتات حل شده و از راه انفوزیون وریدی تجویز می شود. ابتدا ۱ تا ۲ mU/min تجویز می گردد و سپس هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه ۱ تا ۲ mU/min به دوز دارو اضاف می شود. این افزایش تا زمانی که انقباضات مناسب رحمی ایجاد شود و حداکثر تا ۱۰ mU/min ادامه داده می شود.

• القا سقط (در سقط ناکامل یا در سقط درمانی)

بالغین: ۱۰ واحد اکسی توسین را با ۵۰۰ سی سی نرمال سالین یا سرم دکستروز مخلوط کرده و با سرعت ۱۰ تا ۲۰ mU/min (20 تا ۴۰ قطره در دقیقه) انفوزیون کنید.

• کنترل خونریزی رحمی پس از زایمان

بالغین: ۲۰ تا ۴۰ mU/min از راه انفوزیون وریدی بعد از خروج جفت تجویز می شود.

• مصارف جانبی:

بررسی نارسایی جفتی-رحمی و بررسی دیسترس جنینی (Oxytocin Challenge Test)

مکانیسم اثر:

• اکسی توسین برای جلوگیری از خونریزی بعد از زایمان و سقط جنین و همچنین به عنوان داروی کمک تشخیصی در ناراحتی های رحمی-جفتی به کار می رود.

• میومتر رحم دارای گیرنده های اختصاصی برای اکسی توسین است.

• اکسی توسین با افزایش غلظت کلسیم درون سلولی موجب تحریک انقباضات عضلات صاف رحمی می شود. بنابراین با افزایش انقباضات رحمی موجب باز شدن دهانه رحم می شود.

• تعداد گیرنده های اکسی توسین در طول بارداری افزایش می یابد و در زمان زایمان به حداکثر می رسد. هر چقدر تعداد این گیرنده ها بیشتر باشد پاسخ رحم به این دارو شدیدتر است.

• اکسی توسین با تحریک عضلات صاف موجب تسهیل خروج شیر از پستان می شود اما تولید شیر را افزایش نمی دهد. اکسی توسین با انقباض سلولهای میو اپی تلیال اطراف آلوئول های پستان، شیر را از آلئول ها به مجاری بزرگتر هدایت می کند.

فارماکوکینتیک:

• میزان اتصال به پروتئین های پلاسما کم و در حدود ۳۰ درصد است.

• شروع اثر اکسی توسین در تزریق وریدی بسیار سریع است و در تزریق عضلانی ۳ تا ۵ دقیقه می باشد.

• طول مدت اثر دارو در تزریق وریدی ۱ ساعت است.

• نیمه عمر دارو ۱ تا ۶ دقیقه است که در اواخر بارداری و شیردهی کاهش می یابد.

• تنها مقدار کمی از دارو نغییر نیافته دفع می شود.

نکات با اهمیت:

• هورمون اکسی توسین باعث خروج شیر از پستان می شود و تولید شیر به عهده هورمون پرولاکتین می باشد.

• برای القای زایمان، اکسی توسین به صورت انفوزیون وریدی (روش قطره ای) تجویز می شود. کنترل دقیق قطرات و به همراه آن پایش دفعات انقباض، تون رحم و ضربان قلب جنین ضروری است. در صورتی که انقباضات رحمی بسیار زیاد باشد می توان یکباره انفوزیون را قطع کرد.

• هنگامی که روند زایمان برقرار می گردد، می توان سرعت انفوزیون را کاهش داد.

• اکسی توسین برای تشخیص دیسترس جنینی و ناهنجاری های رحمی-جفتی به کار می رود که این عمل با مقایسه الگوی ضربان قلب جنینی و الگوی انقباضات رحمی ایجاد شده با اکسی توسین نسبت به مقدار پایه صورت می گیرد.

موارد منع مصرف:

• حساسیت مفرط به دارو

• نامناسب بودن وضعیت سر نوزاد نسبت به لگن مادر

• دیسترس جنینی

• نزدیک نبودن زایمان و نارس بودن نوزاد

موارد احتیاط:

• سه ماهه نخست و دوم بارداری

• سابقه جراحی سرویکس یا رحم

• سابقه تعداد زیاد زایمان

• عفونت رحمی

• زایمان تروماتیک

• رحم بیش از حد متسع شده

تداخلات دارویی:

• در صورتی که پس از مصرف اکسی توسین از داروهای منقبض کننده عروق استفاده شود، پرفشاری خون شدیدی ایجاد خواهد شد.

• در صورت کاربرد این دارو هنگام بیهوشی با سیکلوپروپان تغییرات قلبی-عروقی شدیدی ایجاد می گردد.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

مادر:

• CNS: خونریزی ساب آراکنوئید ناشی از فشارخون، تشنج یا کوما ناشی از مسمومیت

• CV: پرفشاری خون، افزایش تعداد ضربان قلب، افزایش بازگشت وریدی و برون ده قلبی، دیس ریتمی

• GI: تهوع، استفراغ

• HEMA: آفیبرینوژنمی

• Other: افزایش حساسیت، انقباضات تتانیک، کنده شدن جفت، اختلال جریان خون رحم، افزایش حرکات رحم

جنین:

• CV: برادیکاردی، تاکیکاردی، انقباضات پیش رس بطنی

• HEMA: افزایش بیلی روبین

• Other: آنوکسی، آسفیکسی