اگر بدانید بیماری وجود دارد که ابتلا به آن در کودکی منجر به افسردگی، اختلال شخصیت، ناتوانی در یادگیری، پرخاشگری، احساس گناه، کاهش اعتماد به نفس می شود، چه می کنید؟ غیر از این است که تمام تلاش خود را برای پیشگیری کودکتان از این بیماری می کنید؟ آیا سازمان های دولتی و غیر دولتی را برای ریشه کن کردن این بیماری به کمک نمی طلبید؟ متاسفانه این بیماری موجود است و به طور وحشتناکی شایع است و نام آن ” کودک آزاری ” است. در این مقاله با کودک آزاری، نشانه ها و دلایل کودک آزاری، راه های پیشگیری و درمان کودک آزاری اشنا خواهید شد.
کودک آزاری چیست ؟
هر گونه رفتار یا کوتاهی در انجام عملی که سلامت جسمی، روانی و رشد کودک را به مخاطره اندازد کودک آزاری می گویند. این آزارها می تواند صدمه ای جدی به کودکان وارد کند و یا حتی باعث مرگشان شود. آزار کودکان می تواند جسمی، عاطفی، لفظی و یا جنسی باشد. حتی نادیده انگاشتن و توجه نکردن به کودکان نیز می تواند به نوعی در رده این اختلال قرار گیرد.
کودک آزاری بحث بسیار گسترده و پیچیده ای می باشد که در سال های اخیر بیشتر مورد توجه خانواده ها قرار گرفته است.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی:
آسیب یا تهدید جسم و روان یا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افراد که نسبت به او مسئول هستند کودک آزادی می باشد. در اصطلاح متخصصین هر گونه آسیب جسمی، روانی، سوء استفاده جنسی یا بهره کشی و عدم رسیدگی به نیازهای انسانی افراد زیر ۱۸ سال توسط افراد دیگر کودک آزاری تلقی می گردد.
انواع کودک آزاری:
کودک آزاری جسمی: مثل شلاق زدن، هل دادن، لگد زدن، پرت کردن، جراحت جسمی به کودک وارد کردن، حمله فیزیکی، بریدگی، کبودی، شکستگی استخوان و… که برای کودک قبل از سن ۱۸ سال توسط افراد بزرگسال ایجاد گردد.
کودک آزاری عاطفی: بی توجهی به نیازهای عاطفی کودک، طرد کردن کودک، اعمال خشونت خانوادگی در حضور کودک، تشویق نکردن کودک، خوردن الکل توسط والدین در حضور کودک، استفاده از مواد در حضور کودک و… که کودک را از نظر عاطفی مورد آسیب قرار می دهد.
مسامحه عاطفی: بی توجهی و غفلت نسبت به کودک، فراهم نکردن بهداشت، مسکن، مراقبت طبی مناسب، و تحصیل می تواند همان کودک آزاری تعریف گردد.
کودک آزاری جنسی: هر گونه آزار جنسی درگیر کردن کودک در فعالیتی که باعث ارضای فرد بزرگسال گردد، تحمیل جنسی بر علیه کودک که فاقد تحول شناختی، هیجانی و جسمی است. لمس، بوسیدن، وادار کردن کودک به دیدن روابط دو فرد بزرگسال، اجبار به برهنه شدن، عکس گرفتن از بدن کودک، نشان دادن عکس از افراد برهنه به کودک را می توان از انواع کودک آزاری جنسی نام برد.
نشانه های کودک آزاری
در بعضی از موارد تشخیص کودک آزاری کمی دشوار می شود. کودکان در این موقعیت‌ها از ابراز و بیان آنچه برایشان رخ داده، عاجز می مانند، زیرا فکر می کنند که کسی حرفشان را باور نمی کند و تقصیر کار شناخته خواهند شد. ضمن این که، گاهی اوقات آزار از ناحیه افراد آشنا و کسانی رخ می دهد که کودک به آن ها علاقه مند است. از سوی دیگر والدین نیز علاقه و جرئت رویارویی با این مشکل را ندارند و ترجیح می دهند این قبیل موضوعات را پیگیری نکنند.
اگر در موردی احساس کردید که کودک آزاری رخ داده است، باید سریعا اقدام کنید و کودک را نزد متخصصان و مشاوران باتجربه ای ببرید که می توانند این مشکل را حل کنند. هر چه درمان سریع تر آغاز شود، امکان آسیب بیشتر کودک کاهش خواهد یافت. پس از محرز شدن آزار، حتما باید کودک را از نظر جنسی و جسمی معاینه کرد. تا ۷۲ ساعت بعد از حادثه امکان معاینه دقیق اوضاع وجود دارد. یادتان باشد هر چقدر که آزار به کودک بیشتر ادامه پیدا کند، امکان درمان و بهبودی او کم تر خواهد شد.
تغییرات رفتاری و جسمی کودک می توانند نشانه هایی از آزار دیدن باشند. اگر به چیزی در اندام یا رفتار او مشکوک شده اید، سریعا از طریق معاینه رسمی این تغییر را پیگیری کنید. به موارد زیر در مورد کودکان دقت کنید:
نشانه های آزار جسمی: هر گونه زخمی که علت آن نامشخص است (کبودی، سوختگی، شکستگی، زخم و آسیب در سر یا شکم).
نشانه های آزار جنسی: رفتارهایی که نشان از ترس او دارند (کابوس، افسردگی، ترس‌های بی مورد و عجیب، میل به گریختن)، خیس کردن رختخواب، دردهای شکمی، عفونت مجاری ادراری، خونریزی و درد در ناحیه تناسلی، ابراز رفتارهای جنسی که با سن کودک هم خوانی ندارد.
نشانه های آزار عاطفی-احساسی: تغییر در سطح اعتماد به نفس، سردرد و دل دردهایی که اساس واقعی ندارند، ترس های غیرعادی و میل به فرار و گریختن.
نشانه های نادیده گرفته شدن احساسی: لاغر ماندن، رشد کافی نداشتن، پر خوری و ابراز افسردگی در رفتارها.
دلایل کودک آزاری
ترکیبی از دلایل فردی، منطقی و اجتماعی باعث کودک آزاری می شود. اگر چه کودکان بی گناه هستند، اما بعضی از دلایل کودک آزاری ریشه در ویژگی های فردی و شرایط کودکان دارد. مانند:
مشکلات و عقب ماندگی های ذهنی یا جسمی کودک که فشار زیادی بر مراقبان او وارد می کند؛
انزوای اجتماعی خانواده ها؛
درک نادرست خانواده از نیازها و رشد کودک؛
تجارب تلخ والدین از آزار در مورد خودشان؛
فقر و عوامل اجتماعی-اقتصادی مانند بیکاری؛
آشفتگی و ازهم پاشیدگی خانواده، خشونت رفتاری والدین یا ناپدری-نامادری؛
فقدان یک پارچگی و همبستگی خانوادگی؛
مصرف مواد مخدر در خانواده؛
روابط دور و منفی میان اعضای خانواده؛
رفتارهای نامناسب والدین و تعاملات منفی؛
وجود ناپدری-نامادری در خانواده و یا مادر/پدری تنها؛
مشکلات روحی والدین مانند: افسردگی و…؛
خشونت های عمومی و اجتماعی.
راه های پیشگیری از کودک آزاری
پیشگیری وقایع همیشه بهتر، آسان تر و سریع تر از تداوی درمان است. برای پیشگیری از کودک آزاری می توانیم از راه کارهای زیر استفاده کنیم:
۱- دقت در ازدواج و تشکیل خانواده، خودداری از ازدواج های تحمیلی، ناشناخته، شتاب زده و ازدواج در سنین پایین.
۲- توجه به تنظیم خانواده و شمار مناسب فرزندان.
۳- افزایش آگاهی خود در زمینه پرورش و تربیت فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان.
۴- پذیرش مسئولیت ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلم، سرپرست و … نسبت به کودکان.
۵- آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان.
۶- توجه به صحت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری خود که سبب کودک آزاری می‌شود.
۷- تقویت روحیه کمک کردن هنگام برخورد با مشکلات، و آشنایی با مراکز حمایتی، مشاوره و امداد برای کودکان و خانواده ها.
درمان کودک آزاری
اگر احساس کردید که کودکی مورد آزار قرار گرفته است، سریعا باید با پزشک متخصص کودکان یا مشاوران خبره در این زمینه تماس بگیرید. پزشکان و مشاوران باید در صورت مشاهده هر گونه آزار، سریعا وضعیت را به مراجع قانونی و اجتماعی ذی ربط گزارش کنند. ضمن اینکه آن ها اطلاعات دقیقی نسبت به پیگیری ماجرا در اختیارتان قرار خواهند داد.
این افراد در صورت نیاز می توانند به عنوان شاهد در دادگاه نیز حضور یابند. هر چه پیگیری های لازم در مورد علت و روند کودک آزاری سریع تر انجام شود، امکان بهبود کودک بیشتر خواهد بود. سایر اعضای خانواده نیز باید با مشاور صحبت کنند تا روش و شیوه برخورد با کودک را بهتر بدانند. در صورتی که مجرم، فردی از اعضای خانواده باشد، این فرد نیز باید تحت درمان و مشاوره قرار بگیرد.
اگر کودک شما مورد آزار قرار گرفته است، ممکن است شما تنها شخصی باشید که بتوانید به او کمک کنید. انکار شرایط پیش آمده، همه چیز را بدتر می کند، پس گزارش دادن آزار احتمالی کودک را به تاخیر نیاندازید. اگر اجازه بدهید آزار کودک ادامه بیابد، شانس او را برای بهبود کامل کمتر می کنید. در هر نوع آزاری که پیش آمده، امنیت کودک بالاترین اولویت را دارد. پس سعی کنید محیطی آرام و امن برایش فراهم کنید.
در بسیاری از موارد، کودکانی که مورد آزار واقع شده اند یا به آن ها بی توجهی شده است، بیشتر از آن که از نظر فیزیکی آسیب ببینند، متحمل فشارهای احساسی زیادی می شوند. کودکانی که تجربه ی کودک آزاری دارند یا به شدت با آن ها بدرفتاری شده، احتمالا منزوی می شوند، خشونت طلبی را در خود رشد می دهند یا به خود کشی می اندیشند. کودکانی که سن بیشتری دارند ممکن است به سمت مصرف مواد مخدر یا الکل کشیده شوند، سعی کنند از خانه فرار کنند یا دیگران را مورد آزار قرار دهند. هر چقدر کودک کم سن تر باشد و با تجاوز کننده روابط نزدیک تری داشته باشد، این مشکل حادتر خواهد بود. اگر درمان به درستی صورت نگیرد، کودکان در زندگی آینده خود به ویژه در زندگی مشترک یا در زمینه مسائل جنسی با مشکلات عدیده ای رو به رو خواهند بود، ممکن است به افسردگی دچار شوند یا مرتکب خود کشی شوند. با مداخله و درمان به موقع، ممکن است از چنین آثاری جلوگیری شود.
