

زایمان طبیعی بدون درد
از ابتدای خلقت، انسان در تلاش بوده که با درد های مختلف مقابله کند ، درد زایمان یکی از شدید ترین دردها به شمار می آید.
زایمان بی درد بیش از ۳ دهه است که در کشور های پیشرفته آمریکایی و اروپایی رایج گردیده و باعث کاهش آمار سزارین شده است. در ایران نیز این علم در حال ترویج است و در آینده جایگزین مناسبی برای سزارین می باشد، در صورتی که زایمان طبیعی بدون درد توسط افراد با تجربه انجام شود خطری نخواهد داشت و میزان دارویی که در زایمان طبیعی بی درد مصرف می شود خیلی کمتر از سزارین بوده و عوارض آن نیز کمتر است.
با مصرف دارو هایی مانند مپتازینول ، به دلیل طبیعت دوره ای درد لیبر، مادر در طی انقباضات کمی آرام می شود اما ممکن است در سایر زمان ها، مقدار دارو بیش از حد over-sedated)) باشد. این نوع داروها امروزه زیاد در طول زایمان مورد استفاده قرار میگیرند.
عملکرد این داروها به توانایی آنها برای پیوستن به محل گیرنده ها در سیستم عصبی مرکزی متکی است. محل گیرنده عمدتاً در جسم ژلاتینی شاخ خلفی طناب نخاعی میباشد. سایر گیرندهها در مغز میانی، تالاموس و هیپوتالاموس واقع هستند.
داروی بیهوشی جراحی
برخی مواقع قبل از عمل جراحی (مثل سزارین)، فرد را بیهوش می کنند تا هیچ گونه احساس دردی در طی عمل جراحی نداشته باشد. نوع و مقدار ماده بی هوشی توسط متخصص بی هوشی تنظیم می شود. نوع داروی بی هوشی بستگی به نوع عمل جراحی و وضعیت سلامتی بیمار دارد.

انواع داروهای بی هوشی
۱- بی حس کننده موضعی: به طور موقت برای جلوگیری از بروز درد در یک قسمت خاص از بدن استفاده می شود. در طول این بی حسی، بیمار هوشیار است. برای جراحی های کوچک، ماده بی حسی به نقطه موردنظر برای جراحی، تزریق می شود. هنگامی که قسمت بیشتری از بدن باید بی حس شود و یا بی حسی موضعی موثر نباشد، پزشک ممکن است از بی حس کننده های منطقه ای استفاده کند.
۲- بی حس کننده منطقه ای: منطقه ای را که باید جراحی شود، بی حس می کند. معمولا، تزریق ماده بیحسی در منطقه ای از اعصاب است که از احساس درد قسمتی از بدن جلوگیری کند. نوع داروی بی هوشی بستگی به نوع عمل جراحی و وضعیت سلامتی بیمار دارد.
مپتید یا مپتازینول چیست؟
مپتید یا مپتازینول، برعکس پتیدین، یک داروی مخدر یا آنچه که ممکن است موجب اعتیاد شود، نیست. این دارو یک مسکن معمولی و از بین برنده درد است.
مپتید یا مپتازینول با نام تجارتی مپتید در دهه ۱۹۷۰ توسط کارخانه Wyeth ساخته و وارد بازار شد. مپتازینول به عنوان یک مسکن برای کاهش دردهای متوسط و قوی مورد استفاده قرار می گیرد.شروع اثر ان سریعتر از مورفین است این داروی بیشتر در جراحی های زنان و دز زایمان ها مورد استفاده قرار می گیرد زیرا باعث می شود اپکار نوزاد زیاد پائین نیاید و روی نوزاد کمترین اثر بد را دارد.مپتید، یک مسکن درد است و یک اگونیست انتاگونیست گیرنده مو مورفین است به این علت احتمال اعتیاد به ان کم است و به این دلیل احتمال سوء مصرف و اعتیاد به ان اندک می باشد.مپتازینول به شکل قرص های ۲۰۰ میلی گرم روکش دار و امپول در بازار دارویی موجود است.
چه زمانی باید آن را مصرف کنم؟
در مرحله اول زایمان، هنگامی که به کمک بیشتری برای کنار آمدن و تحمل انقباضهای شدید نیاز دارید.
نحوه ی مصرف
معمولاً در دوزهای ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیگرم و به صورت داخل عضلانی تزریق میشود.این دارو سریع اثر میکند. تقریباً به مدت ۴ ساعت موثر است. تهوع و استفراغ از عوارض جانبی این دارو است. جایگزین کردن آن به جای پتیدین در بیشتر زایشگاه های انگلستان با شکست مواجه شد
مزایای مپتید چیست؟
-
مزایای پتیدین را به همراه دارد.
-
به اندازه پتیدین بر تنفس کودک اثر نمیگذارد.
-
در هر قسمتی از مرحله اول زایمان میتواند مصرف شود.
معایب مپتید چیست؟
-
احتمال زیادی دارد که موجب شود احساس تهوع کنید.
-
ممکن است موجب شود احساس سرگیجه کنید.
-
در همه بیمارستانها موجود نیست.
چند نکته مفید و مهم:
پیش از اینکه تصمیم بگیرید که آیا میخواهید از این دارو استفاده کنید یا خیر، بررسی کنید که آیا در بیمارستان مورد نظر شما موجود هست یا نه!
به خاطر داشته باشید که ۱۵ دقیقه طول میکشد تا تأثیر دارو ظاهر شود. پس تا زمانی که دارو اثر کند، از تکنیکهای تنفسی استفاده کنید.
اثرات جانبی:
حالت تهوع، استفراغ و خواب آلودگی در مادر که باید به طور همزمان از یک عامل ضد تهوع برای کاهش حالت تهوع استفاده می شود. به دلیل آن که نوزاد را خواب آلود میکنند ممکن است شیردهی را مشکل تر کنند.
بنابراین اطمینان از این که مادر در جلسات پیش از تولد کاملاً مطلع شده باشد حائز اهمیت است؛ بدین وسیله مادر میتواند بر پایهی اطلاعاتی که در مورد تسکین درد دارد، تصمیم گیری نماید.
دیگر روش های زایمان بی درد
پتیدین (Pethidine)
پرکاربردترین داروی مسکن درد سیستماتیک در انگلستان است.هزینه کمی دارد و ماماها سالهای زیادی از آن استفاده کردهاند.دارویی ترکیبی و ساختگی است.معمولاً به مقدار ۵۰ تا ۱۵۰ میلیگرم (با توجه به سایز زن) به صورت داخل عضلانی تجویز میشود . دقیقه طول میکشد تا اثر کند. می توان به صورت داخل وریدی تجویز نمود .برخی واحدها از دستگاهی استفاده میکنند که اجازه می دهد بی حسی بر اساس کنترل بیمار باشد .
این داروها تخلیه معده را به تأخیر میاندازد . زنانی که از داروهای بی دردی استفاده می کنند، نباید از استخر زایمان استفاده کنند. فرآیند لیبر را کند میکند. تاثیر بی دردی ها بر میومتر که با عملکردی که بر یون های کلسیم دارند باعث ریلکس شدن میومتر می شوند و همچنین بی دردها بر هیپوتالاموس هم تاثیر داشته و باعث مهار آزادسازی اکسی توسین از غده هیپوفیز خلفی می شوند. پتیدین در مقایسه با نیتروزاکسید و اکسیژن Entonox) ) تاثیر کمتری دارد.
دیامورفین Diamorphine))
تأثیر بی حسی در لیبر به مدت ۴ ساعت که با سرعت بیشتری از پلاسمای مادری و جنینی پاک میشود . برخی مدعی هستند که دیامورفین تسکین دهندهی درد بهتری میباشد. اما به طور معمول نسبت به سایر داروهای بی دردی به میزان کمتری در لیبر مورد استفاده قرار میگیرد . این احتمال وجود دارد که فقدان استفاده از دیامورفین در لیبر به دلیل ترس از طبیعت اعتیاد آور بالقوهی آن باشد.
اسپری بی حسی (Inhalation analgesia)
۵۰ درصد مونوکسید نیتروژن و ۵۰ درصد اکسیژن تشکیل شده است.انتونوکس پرکاربردترین اسپری بی حسی در زایمان است.مونوکسید نیتروژن انتقال سیناپتیک و نورونی درون سیستم عصبی مرکزی را محدود میکند. مخلوط (گازها) در دمای معمولی ثابت میباشند و در دمای زیر ۷- درجه سانتیگراد از هم جدا میشوند. این گاز در لوله، فشرده شده (در یک بانک ذخیره شده) یا متناوباً در سیلندرهایی موجود هستند.
یک شیر یک طرفه برای استنشاق باز میشود . مادر باید به اندازه کافی از نحوهی عملکرد دستگاه مطلع شود. لبها به طور دقیق اطراف دهانه قرار داده شود. در برخی موارد به طور ثابت از ماسک روی صورت استفاده شود. تأثیر گازها در طول ۲۰ ثانیه آغاز میشود.استفاده قبل از انقباض وبیشترین کارآیی گازها بعد از ۴۵ تا ۵۰ ثانیه و در زمان انقباضات شدید بیشترین میزان آرام بخشی را دارد و زن خودش بر تجویز آن نظارت کند. تأثیر آن به دستورالعمل اولیهای که به زن داده میشود و توانایی او در دنبال کردن آن بستگی دارد.
بی حسی منطقهای (اپیدورال)
در حال حاضر، بیشتر زنان خواهان لیبر بدون درد هستند و به محض شروع لیبر در خواست بیدردی اپیدورال میکنند. زنانی که هنگام انقباضات شدید، روشهای متناوب تسکین درد را ناکافی میدانند؛ ممکن است هنگامی که لیبر بخوبی پیشرفت کرده است، در خواست بی حسی اپیدورال کنند.این امر، توضیح درمورد استفاده از بی دردی اپیدورال در پیش از تولد را پر اهمیتتر میکند.زمانی که از موضوع بلوک اپیدورال در لیبر برای اولین بار در دهه ۷۰ میلادی سخن به میان آمد بیشترین توجه بر روی تکنیک آن متمرکز شد و توجه کمتری معطوف به مشکلاتی شد که در زایمان طبیعی بوجود میآورد. در سالهای نخستین استفاده: با بلوک اعصاب حرکتی و سیستم سمپاتیک باعث ایجاد کاهش حس و عملکرد مثانه، بیحس شدن کامل پاها، شل شدن عضلات کف لگن و اختلال در زور زدن برای زایمان در مرحله دوم لیبر میشود.
زن در هنگام تزریق بسیار آرام و بی حرکت نگه داشته شود زیرا فضای ساب آراکنوئید تنها چند میلیمتر داخل تر است. یک حرکت جزئی زن میتواند منجر شود که سوزن سهواً پردههای مغزی را سوراخ کند و باعث آسیب به سخت شامه شود.
بعد از این مرحله شما دچار بی دردی میشوید و فقط شاید مقداری احساس فشار درک شود .پس از این مرحله ماما در هنگام انقباضات مادر را تشویق به زور زدن برای به نتیجه رسیدن زایمان میکند نکته زیبا وقابل توجه زایمان طبیعی این است که کودک بعد از تولد بلافاصله در آغوش مادر خود قرار میگیرد و تماس پوستی با کودک برقرار میشود و چه زیباست لحظه در آغوش کشیدن کودکی که نه ماه انتظارش را کشیدید. بی حسی اپیدورال به گونه ای است که قبل از زایمان از فرد خواسته می شود با پشت خمیده، به یک طرف دراز بکشد و یا بنشیند. ماده بی حسی موضعی برای بی حسی کمر، در فضای بیرون طناب نخاعی (فضای اپیدورال) تزریق می شود. حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول خواهد کشید تا دارو اثر کند.
مزایای اپیدورال:
– درد را در قسمت تحتانی بدن کاهش می دهد.
– می تواند به طور مداوم در حین زایمان استفاده شود.
– شما در طی عمل جراحی، هوشیار خواهید بود.
– دارای عوارض کمی برای نوزاد متولد شده است.
مضرات اپیدورال:
– ممکن است در یک طرف بدن بیشتر از طرف مقابل اثر کند.
– ممکن است سبب کاهش فشار خون شود و موجب گردد که ضربان قلب نوزاد کمتر بزند.
– اگر ماده بی حسی بر قفسه سینه اثر کند، ممکن است موقتا احساس تنگی نفس کنید.
– می تواند توانایی تخلیه مثانه از بین ببرد، بنابراین برای خالی کردن مثانه احتیاج به سوند دارید.
– تب، درد در محل تزریق و خارش ممکن است رخ دهد.
– ممکن است روزهای بعد از زایمان، سردرد شدیدی داشته باشید.
بی حسی نخاعی
نوعی از بی حسی منطقه ای است که مدت کوتاهی قبل از زایمان، برای جلوگیری از بروز درد استفاده می شود.
از فرد خواسته می شود با پشت خمیده، به یک طرف دراز بکشد و یا بنشیند. داروی بی حسی درون مایع نخاعی در کمر تزریق می شود. اثر این دارو در عرض چند دقیقه مشخص می شود.
مزایای بی حسی نخاعی:
– برای مدت ۱ تا ۲ ساعت، درد قسمت پایینی بدن را تسکین می دهد.
– این دارو را یک بار و در مقدار کمی تجویز می کنند.
– شما در طی عمل، هوشیار خواهید بود.
– دارای عوارض کم و یا بدون عارضه برای نوزاد متولد شده است.
مضرات بی حسی نخاعی:
– باعث کاهش فشار خون مادر و کاهش ضربان قلب نوزاد می گردد.
– اگر بر دیواره قفسه سینه اثر کند، موقتا احساس تنگی نفس خواهید داشت.
– عدم تخلیه مثانه را می دهد، بنابراین نیاز به کاتتر برای تخلیه مثانه خواهید داشت.
– امکان دارد درد هنگام تزریق را احساس کنید.
– ممکن است روزهای بعد از زایمان، سردرد شدیدی داشته باشید.
نارکوتیک (Narcotics) و یا مواد مخدر
انواع مختلف نارکوتیک ها که به نام اوپوئید خوانده می شوند، به کاهش درد زایمان کمک می کنند. نارکوتیک به عضله تزریق می شود و یا از طریق ورید، داخل بدن می شود. اگر شما از طریق ورید، نارکوتیک را وارد بدن کنید، می توانید مقدار دوز مصرفی را کنترل کنید. این دارو در عرض چند دقیقه اثر خود را نشان می دهد.
مزایای نارکوتیک:
به مدت ۲ تا ۶ ساعت هیچ گونه دردی را نخواهید داشت و استراحت می کنید.
مضرات نارکوتیک:
– درد را از بین نمی برد.
– باعث خواب آلودگی و تهوع می شود.
– موقتا باعث تنگی نفس در مادر و نوزاد می گردد.
تزریق بی حسی موضعی
این روش به کاهش درد زایمان کمکی نمی کند، اما برای بی حسی منطقه واژن استفاده می شود. دارو در بافت واژینال تزریق می شود و اثر آن به سرعت آشکار می شود.
مزایای بی حسی موضعی:
موقتا یک منطقه خاص را بی حس می کند.
مضرات بی حسی موضعی:
– درد زایمان را آرام نمی کند.
– ممکن است باعث حساسیت آلرژیک شود.
– فشارخون را کاهش می دهد.
سد کننده های Pudendal
مدت کوتاهی قبل از زایمان برای جلوگیری از درد استفاده می شود. این بی حس کننده موضعی، در دیواره واژن تزریق می شود. بعد از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه اثر خود را نشان می دهد.
مزایای سد کننده های Pudendal:
– به مدت یک ساعت، درد پایین واژن و کف لگن را تسکین می دهد.
– عوارضی برای مادر و نوزاد ندارد.
مضرات سد کننده های Pudendal:
– ممکن است اثر نکند و یا تنها یک طرف لگن را تحت تاثیر قرار دهد.
– ممکن است حساسیت آلرژیک رخ دهد.
– باعث ایجاد عفونت در محل تزریق می شود.
– تزریق این ماده باعث کاهش فشار خون می شود.
اکسید نیتروژن
گازی بی بو و بی مزه است که از طریق استنشاق در هنگام زایمان مورد استفاده قرار می گیرد. این گاز در عرض چند دقیقه اثر خواهد کرد.
مزایای اکسید نیتروژن :
– کاهش احساس درد
– می توان آن را به طور متناوب استفاده کرد.
– اگر احساس خواب آلودگی کردید، از استنشاق این گاز خودداری کنید.
– این گاز اثر سوئی بر نوزاد ندارد.
مضرات اکسید نیتروژن:
– درد را از بین نمی برد.
– ممکن است احساس سرگیجه، تهوع و بی قراری کنید.
آرامبخش ها
این دارو در عضله و یا داخل ورید تزریق می شود. ۱۰ تا ۲۰ طول می کشد تا اثر کند.
مزایای آرامش بخش ها:
برای ۳ تا ۴ ساعت، اضطراب را تسکین می دهد و آرامش را به جای می گذارد.
مضرات آرامش بخش ها:
– درد را از بین نمی برد.
– باعث خواب آلودگی، کاهش حافظه و کاهش فعالیت نوزاد می گردد.