دیابت می تواند باعث شود که زخم های بدن دیرتر بهبود پیدا کنند و همچنین زخم خیلی سریع عفونت کند. افرادی که دیابت دارند باید همیشه بیماری خود را کنترل کنند تا بهبود زخم هایشان زودتر صورت بگیرد و عفونت نکند. در این مقاله با عوارض و مشکلات زخم افراد دیابتی و جلوگیری و درمان آن آشنا خواهید شد.
دیابت و بهبود زخم
زخم های جزئی، خراش های پوستی و سوختگی ها بخشی از زندگی روزمره است، اما برای افراد مبتلا به دیابت، آن ها می توانند مسائل بهداشتی جدی را ایجاد کنند.
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت زخم هایی را ایجاد می کنند که دیر خوب می شود و یا اصلا خوب نمی شود. زخم هایی که به خوبی از بین نمی روند، می توانند آلوده و عفونی شوند.
عفونت می تواند به صورت محلی، به بافت های اطراف و استخوان های نزدیک و یا حتی بافت های دورتر از مناطق بدن گسترش یابد. در برخی موارد ممکن است حتی مرگبار باشند.
زخم های پا، ۱۵ درصد از افراد مبتلا به دیابت را تحت تاثیر قرار می دهند. این زخم ها دردناک بوده که در نهایت منجر به قطع عضو پا می شود.
یک مطالعه ۲۰۱۳ نشان می دهد که ارتباط موثری بین قند خون و بهبود زخم وجود دارد. افرادی که تحت عمل جراحی برای زخم های دیابتی مزمن قرار می گیرند، احتمالا به طور کامل بهبود می یابند اگر گلوکز خون در زمان جراحی به خوبی کنترل شود.
چرا دیابت باعث کاهش بهبودی زخم می شود؟
دیابت موجب می شود که بدن به خوبی نتواند قند خون را کنترل کند. هنگامی که گلوکز خون افزایش می یابد، عملکرد گلبول های سفید خون را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث می شود که قادر به مبارزه با باکتری ها نباشد.
همچنین دیابت اگر کنترل نشود، با گردش خون ضعیف همراه است. سلول های قرمز خون به آرامی کاهش می یابند. این باعث می شود بدن برای ارائه مواد مغذی به زخم دچار مشکل شود. در نتیجه، آسیب ها به آرامی بهبود می یابند یا ممکن است به طور کامل بهبودی نداشته باشند.
آسیب عصبی یکی دیگر از عوامل موثر بر بهبود زخم است. گلوکز خون کنترل نشده می تواند به اعصاب بدن آسیب برساند، به این معنی که افرادی که مبتلا به دیابت هستند، ممکن است به راحتی به آن ها آسیب برسانند بدون اطلاع از این که آن ها زخمی شده اند. این می تواند مانع از جستجوی آن ها شود، به این ترتیب زخم حتی بدتر می شود.
کاهش عرق، پوست خشک و ترک خورده، عفونت های انگلی و زخم های پا، بیشتر در افراد مبتلا به دیابت دیده می شود و خطر ابتلا به عفونت باکتریایی را افزایش می دهد.
تحقیقات همواره به دنبال کشف راه های دیگری است که دیابت بر بهبود زخم تاثیر می گذارد، از جمله:
- تولید هورمون های مرتبط با رشد و بهبودی را تضعیف می کند
- کاهش بازسازی رگ های خونی
- ضعیف شدن پوست
- کاهش تولید کلاژن
چرا زخم های دیابتی ها مشکل زا هستند؟
دیابت یک بیماری مزمن است. در این بیماری بدن قادر نیست از گلوکز یا قند خون به نحوه مطلوب استفاده کند. لذا میزان قندخون بالا می رود و با ایجاد مشکلاتی باعث می شود که زخم ها سخت تر بهبود بیابند. این مشکلات در بیماری دیابت عبارتند از:
۱- آسیب اعصاب (نوروپاتی): وقتی در نوروپاتی، اعصاب بدن آسیب می بینند مثل بی حسی پاها، درد ناشی از بریدگی یا تاول پوستی را احساس نمی کنید تا این که آن زخم یا تاول بدتر می شود و یا عفونت می کند.
۲- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن: وقتی سطح دفاع طبیعی بدن کاهش می یابد، حتی یک زخم کوچک مهم می تواند عفونت کند.
۳- تنگ شدن عروق خونی: گرفتگی و تنگی شریان های (سرخرگ) پا باعث بدتر شدن زخم ها، عفونت شدید زخم ها و ممانعت از بهبودی آن ها می شود.
تنگ شدن شریان ها باعث می شود خون سخت تر و کمتر به زخم ها برسد. جریان خون، روند بهبودی زخم ها را تسریع می کند، لذا گرفتگی رگ های خونی، باعث عفونت و دیر بهبود یافتن زخم ها می گردد.
عوارض جانبی زخم های دیابتی ها
افرادی که در اثر بیماری دیابت، زخم هایشان به زودی خوب نمی شود، می توانند مشکلات پزشکی دیگری را نیز بروز دهند. این شامل بیماری قلبی، بیماری کلیوی و مشکلات چشم است.
زخمی که به زودی درمان نشود، ممکن است آلوده شود و عفونت ممکن است به عضله و استخوان گسترش یابد. همان طور که می دانید به عفونت کردن استخوان، استئومیلیت گفته می شود.
اگر عفونت به درون جریان خون گسترش یابد، آن را سپسیس می نامند و می تواند تهدید کننده زندگی باشد. عفونت های عمیق ممکن است گاهی اوقات شدید و نیاز به قطع عضو داشته باشد تا از پیشروی آن به دیگر اندام ها پیشگیری شود.
جلوگیری
استراتژی هایی که می توانند زخم های مبتلایان به دیابت را درمان کنند، شامل کنترل قند خون، مراقبت مناسب از پا و درمان سریع زخم ها می باشد.
مراقبت مناسب از پا شامل موارد زیر است:
۱- هر روز پاهای خود را بررسی کنید.
اگر هر گونه تاول، پینه، قرمزی و یا خراش در پای خود مشاهده کردید، فورا آن را درمان کنید. این مهم ترین کار برای جلوگیری از مشکلات پای دیابتی است. اگر خودتان نمی توانید این کار را انجام دهید و یا چشم های شما به خوبی نمی بینند، از فرد دیگری بخواهید، هر روز پاهای شما را بررسی کند.
۲- به پوست خود توجه داشته باشید.
مراقب بروز هر نوع مشکل کوچک پوستی مثل التهاب کنار ناخن دست، یا عفونت ریشه مو باشید. اگر مشکلی دیدید، به پزشک مراجعه کنید.
۳- پاهای خود را نرم نگه دارید.
به پاهای خود کرم مرطوب کننده بمالید تا نرم بمانند. ولی بین انگشتان پای خود را کرم نمالید، زیرا مرطوب بودن بین انگشتان پا باعث بروز عفونت قارچی پا می شود.
۴- جوراب مناسبی بپوشید.
جوراب نخی بپوشید تا عرق پاها را بگیرد. جوراب نایلونی یا پلاستیکی نپوشید. همچنین دقت کنید جوراب شما درز نداشته باشد تا به پا فشار بیاورید. جوراب مخصوص بیماران دیابتی در برخی فروشگاه ها وجود دارد.
۵- کفش مناسب بپوشید.
پوشیدن کفش مناسب و اندازه پا از بروز تاول در پاها جلوگیری می کند. پوشیدن کفش جلو بسته از زخم شدن و جراحت انگشتان پا جلوگیری می کند.
لذا بیماران دیابتی از پوشیدن صندل، کفش جلوباز، کفش تنگ و کفش پاشنه بلند باید خودداری کنند. حتی در داخل خانه هم صندل جلو بسته بپوشید، ولی هر چند مدت یک بار پاهای خود را از صندل در آورید تا هوا بخورند و عرق نکنند.
۶- هر روز کفش های خود را بررسی کنید.
بیماران دیابتی به علت بی حسی پاها ممکن است متوجه وجود سنگریزه و یا هر جسم کوچک دیگری در داخل کفش های خود نشوند و با آن کفش ها راه بروند که این کار باعث زخم شدن پاها می شود. لذا هر روز باید داخل کفش خود را ببینید.
همچنین دقت کنید که هیچ نوع پارگی یا قسمت سفت و زمختی در داخل کفش شما وجود نداشته باشد تا پاها را زخم کند.
۷- هر روز پاهای خود را بشویید.
بعد از شستن پاها، کاملا آنها را خشک کنید، به خصوص بین انگشتان پا را.
۸- پینه پا را صاف کنید.
بعد از شستن پاها یا حمام کردن، با استفاده از سنگ پا یا سوهان ناخن کاغذی به آرامی روی پینه پا را صاف کنید. هرگز با قیچی و یا ناخن گیر روی پینه را نبرید.
۹- ناخن های پا را کوتاه و صاف نگه دارید.
فرو رفتن ناخن پا در گوشت منجر به بروز مشکلات پا می شود. لذا سعی کنید به طور منظم، پزشک پاهای شما را معاینه کند.
۱۰- بیماری دیابت خود را کنترل کنید.
جلوگیری از بروز زخم پای دیابتی به معنای کنترل بیماری دیابت است. برای کنترل بیماری خود باید: میزان قند خون، فشارخون و چربی خون خود را اندازه گیری و کنترل کنید، رژیم غذایی سالم و مناسبی داشته باشید (تحت نظر متخصص تغذیه)، داروهای خود را سر موقع و طبق دستور پزشک مصرف کنید، به طور منظم ورزش کنید، سیگار نکشید و بطور منظم نزد پزشک متخصص بروید تا شما را معاینه کند و وضعیت بیماری شما را بررسی نماید.
افراد مبتلا به دیابت باید با دقت از زخم های خود مراقبت کنند. در حالی که طبیعی است که زخم های دیابتی به آرامی بهبود یابند، اما طولانی شدن زخم، می تواند خطری و دردناک باشد.
افراد مبتلا به دیابت که علائم خود را به خوبی کنترل می کنند، کمتر از زخم های جدی که درمان نمی شوند، رنج می برند.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید انسولین تزریق کنند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ دارای گزینه های بیشتری برای کنترل قند خون خود، از جمله چند داروهای ضد دیابت و انسولین هستند.
هر دو نوع دیابت از رژیم غذایی کنترل شده با کربوهیدرات استفاده می کنند. در مورد دیابت نوع ۲، مداخلات شیوه زندگی، مانند رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن، ممکن است به طور قابل توجهی سطح قند خون شان را کنترل کرده و حتی ممکن است باعث شود که فرد بتواند دیابت خود را بدون دارو کنترل کند.
چگونه زخم دیابتی را درمان کنیم؟
برای جلوگیری از عفونت زخم و تسریع بهبودی آن، به توصیه های زیر عمل کنید، حتی اگر زخم شما کوچک و سطحی باشد:
۱- فورا به دنبال درمان زخم باشید.
اگر بعد از جراحت پوستی، میکروب ها روی زخم قرار بگیرند، حتی یک زخم کوچک هم عفونت می کند.
۲- زخم را تمیز کنید.
زخم را زیر آب بشویید تا آلودگی آن از بین برود. از صابون، آب اکسیژنه (یک ماده ضد عفونی کننده) یا بتادین برای شستن و تمیز کردن زخم استفاده نکنید، زیرا باعث سوزش زخم می شوند.
کمی پماد آنتی بیوتیک روی زخم خود بمالید تا عفونت نکند و روی زخم را با گاز استریل یا چسب زخم یا پانسمان تمیز بپوشانید. هر روز پانسمان زخم را عوض کنید و اطراف زخم را با صابون بشویید.
هرگز داخل زخم خود بتادین نریزید. هر روز زخم خود را بررسی کنید تا عفونت نکند.
۳- نزد پزشک بروید.
پزشک با معاینه زخم کوچک پوستی از ایجاد مشکلات جدی و خطرناک جلوگیری می کند. مداوای یک زخم کوچک خیلی آسان تر از یک زخم بزرگ و جدی است.
۴- روی زخم فشار نیاورید تا بهبود پیدا کند.
به عنوان مثال اگر زخم زیر پا ایجاد شده است، تا حد امکان از وارد آمدن فشار به این قسمت جلوگیری کنید تا زخم بهبود یابد، زیرا پای بیماران دیابتی زیاد دچار تاول، پینه و زخم می شود.
چشم انداز
زخمی که به سرعت بهبود نیابد می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
افرادی که مبتلا به دیابت هستند باید بلافاصله با پزشک ملاقات داشته باشند. در صورتی که زخم های شما عمیق هستند و یا دچار تب شده اید حتما به پزشک مراجعه کنید تا از عفونت کردن زخم پیشگیری شود.
ترکیبی از درمان با آنتی بیوتیک ها ، تمیز کردن زخم، درمان جراحی برای حذف بافت مرده و کنترل بهتر قند خون می تواند کمک کننده باشد. اگر زخم به درمان پاسخ نمی دهد، از جمله با وجود زخم پای دیابتی شدید یا گسترده، قطع عضو ممکن است ضروری باشد.
