
نی نی تایم :در معماری ایرانی، با وجود خصایلی چون تناسب و زیبایی سر درها وگنبدها و ایوانها خصلتی که بیشتر شایستهٔ بررسی است گوهر معماری ایرانی و منطق ریاضی و عرفانی آن است. درونگرایی و گرایش معماران ایرانی به سوی حیاطها، پادیاوها، گودال باغچهها، هشتیها و کلاه فرنگیها که شبستانها را گرداگرد خود گرفته است، از دیرباز جزء منطق ایرانی بوده است.
کاخ گلستان در تهران
این کاخ اقامتگاهی برای شاهان سلسله قاجار بود که در قرن نوزدهم ساخته شد. کاخ گلستان جزئی از ارگ مرکزی تهران بود که به گفته تاریخ شناسان «مثل یک نگین در تهران می درخشید». این ارگ تاریخی در زمان شاه طهماسب اول صفوی ساخته شد، در زمان کریم خان زند بازسازی شد و در نهایت تبدیل شد به اقامتگاهی برای شاهان قاجار. ناصرالدین شاه در دوران سلطنتش تغییرات زیادی در این کاخ ایجاد کرد. بخش اجرایی و اداری قصر و باغ گل هم در همین مجموعه قرار داشتند اما ساختمان های زیادی آن ها را از هم دور می کرد، این ساختمان ها در زمان پهلوی تخریب شدند.
امروز این کاخ شامل دو باغ متصل – یک باغ کوچک در غرب و یک باغ بزرگ در شرق – است که دور آن ها را ساختمان ها گرفته اند. باغ کوچک یا تخت مرمر، کمی به شمال غرب مایل است. یک کانال آبی از میان دو باغ می گذرد تا باغ مرمر را به باغ گلستان متصل کند. با گردش کوتاهی در باغ، می توانید دیوارها را ببینید که نقش و نگارهای زرد و سبزشان درست شبیه فرش ایرانی هر چشمی را نوازش می کنند.
تخت جمشید
تخت جمشید، مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوهی است که ساخت آنها در سال ب۵۱۲ قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن ۱۵۰ سال به طول انجامید.تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است. این کاخهای عظیم سلطنتی در کنار شهر پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است.
ساختمان تخت جمشید در زمان داریوش اول در حدود ۵۱۸ ق . م ، آغاز شد. نخست صفه یاتختگاه بلندی را آماده کردند و روی آن تالار آپادانا و پله های اصلی و کاخ تچرا را ساختند. پس از داریوش، پسرش خشایارشا تالار دیگری را بنام تالار هدیش را بنا نمود و طرح بنای تالار صد ستون را ریخت. اردشیر اول تالار صد ستون را تمام کرد. اردشیر سوم ساختمان دیگری را آغاز کرد که ناتمام ماند. این ساختمانها بر روی پایه هایی ساخته شــده که قسمتـی از آنها صخره های عظیم و یکپارچه بوده و یا آنها را در کوه تراشیده اند.
معماری هخامنشی، هنری است از نوع تلفیق و ابداع که از سبک معماریهای بابل و آشور و مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو اقتباس شده و با هنر نمایی و ابتکار روح ایرانی نوع مستقلی را از معماری پدید آورده است. هخامنشیان با ساختن این ابنیه عظیم می خواستند عظمت شاهنشاهی بزرگ خود را به جهانیان نشان دهند.
مسجد شاه یا مسجد امام و عالی قاپو در اصفهان
این مسجد را می شود یکی از سه مسجد زیبای ایران به شمار آورد. مسجد زیبای شاه با موزاییک های آبی تیره و نسبت های هندسی که حتی در کشوری مثل ایران کمتر دیده می شوند، یک سازه بسیار شگفت انگیز در قلب اصفهان به وجود آورده است. این مسجد که از زمان ساخته شدنش یعنی چهارصد سال پیش خسارت ندیده، از دوران شاه عباس اول به یادگار مانده و از بناهای صفوی محسوب می شود.
ساخت گنبد تاجی آن در سال ۱۰۰۹ هجری شمسی یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس به اتمام رسید. با وجود این که هر کدام از بخش های این مسجد به تنهایی یک شاهکار هستند، نمای کلی آن است که روی مخاطبان تاثیر می گذارد و در خاطر هر گردشگری می ماند. ورودی معروف آن هم تا به حال در بسیاری از کتاب های عکاسی کار شده و احتمالا تصویری است که خیلی زیاد از این مسجد دیده اید.
سی و سه پل
سیوسهپل یا پل اللهوردی خان پلی است با ۳۳ دهانه، ۲۹۵ متر طول و ۱۴ متر عرض است، که توسط اللهوردی خان اوندیلادزه بر روی زایندهرود در شهر اصفهان و همزمان با حکومت شاه عباس صفوی ساخته شده و محل برگزاری مراسم جشن آبپاشان و همچنین مراسم خاجشویان ارامنهٔ اصفهان در دورهٔ صفویه بوده است. اندیشهٔ بنای سی و سه پل در سال ۱۰۰۸ هجری قمری و در دوازدهمین سال سلطنت شاه عباس یکم به وجود آمد و در سال ۱۰۱۱ هجری قمری، الله وردی خان اوندیلادزه گرجی، سردار مشهور او مأمور اتمام ساختمان پل گردید.
پرسی سایکس، سیوسهپل را یکی از پلهای درجه اول جهان خواند، شاردن آن را شاهکار معماری و شگفت آفرین و دن گارسیا آن را از بهترین آثار معماری ایران خواند. و به قول لرد کرزن «انسان هیچ انتظار ندارد برای دیدن آنچه که روی هم رفته میتوان آن را باشکوهترین پل دنیا نامید، ناچار از مسافرت به ایران باشد». دن گارسیا در این باره مینویسد: «این پل نیز از بناهای الله وردی خان اوندیلادزه گرجی است و با اینکه دشمنان و حاسدانش میگویند این بنا با پول ساخته شده است، نمیتوانند انکار کنند که بانی شخص اوست. اما باور عموم مردم که حقیقت نیز همان است، این است که الله وردی خان پل را به خرج خود ساخته است».
یکی از شعرای دورهٔ صفویه به نام شیخ علی نقی کمرهای تاریخ بنای پل را در شعری به گونهٔ ماده تاریخ، سال ۱۰۰۵ هجری به حساب آوردهاست و این سال، درست همزمان با روزهایی است که خیابان بیهمتای چهارباغ هم ساخته شدهاست. سی وسه پل، چهارباغ عباسی را به چهارباغ بالا متصل میکند.
مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک از دیدگاه کاشی کاری ارزنده ترین مسجد ایران و دیدگاه ساختمان سازی به ویژه کاشیکاری و مقرنس بیمانند است مساحت ان ۲۸۹۰ متر مربع و زیر بنای ان ۲۲۱۶ متر مربع است در این مسجد ازشیشههای رنگی استفاده شده به همین علت ان را مسجد صورتی ایران نیز میگویند. مسجد یک سر در ورودی دارد و دو ورودی دیگر ان به کوچهٔ جنوبی و مسجد و به امامزادهٔ جنب آن مرتبط میباشد ورودی اصلی مسجد از کاشی هفت رنگ با تزیینات فراوانی از گل سرخ گل زنبق شیراز است. این سردر دارای دو جرز است وهر جرز به سه قسمت تقسیم شده و در بالای آن یک تابلو با کاشی هفت رنگی قرار دارد سردرد با یک فرورفتگی قرار دارد درب چوبی مسجد دارای قابی سنگی با تزیینات اسلیمی و سنگ یک پارچه بزرگ است و روی ان یک قوس پنج وهفت به کار رفته در بالای قاب سنگی یک کتیبهٔ کوچک که سنگی با شعر شوریده شیرازی و تاریخ ساخت آن با خط نستعلیق امده است.
از ورودی اصلی مسجد وارد هشتی میشویم که با یک پیچ ۹۰ درجه در سمت چپ به راهرویی میرسد که به حیاط مسجد وصل میشود این هشتی با اجر ساخته شده وتنها به قرینه در ورودی تابلوی از کاشی نصب گردید که در پایین این تابلو شعر معروف سعدی و نام معمار ان آماده است. حیاط این مسجد به شکل چهار گوش است که در میان ان یک حوض به طول وعرض ۴/۵ _۱۶/۵ متر در مقابل ایوان مسجد احداث شده و دور تا دور ایم مسجد با کاشی هفت رنگ تزیین شده. این مسجد دارای دو ایوان است ایوان شمالی که با ارتفاع هشت متر ساخته شده و ایوان جنوبی که فاقد کاربری خاصی میباشد به منظور قرینه سازی با ایوان شمالی ایجاد شده. طاق نمای سمت ایوان جنوبی به علت وجود دو در که یکی به داخل اتاق کوچک ایجاد شده و دیگری به گلدستهها راه دارد تقارن خود را از دست دادهاند.
این مسجد دو شبستان دارد یکی در غرب و دیگری در شرق شبستان شرقی یک شبستان زمستانی بوده که به سمت قبله است همچنین در هوای بسیار گرم تابستان میبایست مورد استفاده قرار میگرفت که جهت جلوگیری از تابش مستقیم نور آفتاب و گرم شدن شبستان طراحی شده است. در پشت این شبستان دری است که به چاه بزرگی باز میشود که به ان گاو چاه میگویند این قسمت محل نگهداری حیوان ابکش هدایت گردیده است. شبستان غربی یکی از زیباترین شبستانهای مساجد ایران است که با تزیینات کاشی و آجر با نقاشیهایی از گل سرخ کار شده بود اما تعمیراتی در حدود ۷۰ سال قبل روی ان انجام شده بود که کاشی فیروزهای روی ان را پوشاند.