
چطور می توان بچه حرف گوش کن تربیت کرد
اگر شما هم فرزندی دارید، شاید بگویید هر راهی را که به ذهنم می رسید امتحان کرده ام. مثلا بارها روش هایی مانندتنبیه، هدیه، تکرار فراوان درخواست ها، قهر و نادیده گرفتن کودک، مقایسه او با دیگر کودکان و بسیاری روش های دیگر را به کار برده ام اما برای کودکان امروزی، هیچ روشی جواب نمی دهد و برای کودک من هیچ کدام اثربخش نبوده است.
برای والدین بسیار دشوار است که بتوانند فرزندشان را مسئولیت پذیر و مؤدب تربیت کنند.در این مقاله توصیه هایی ارائه شده است که به شما کمک می کند ارتباط بهتری با کودکتان داشته باشید و با او به گونه ای رفتار کنید که خواسته هایتان را عملی کند.
داد نزنید
فریاد زدن در هیچ موقعیتی و هنگام مواجه شدن با هیچ فردی، نتیجه مطلوبی به بار نمی آورد؛ به خصوص زمانی که مخاطب شما یک کودک یا حتی یک نوجوان باشد. تنها تاثیر فریاد کشیدن این است که در آن لحظه کودک می ترسد و شاید سکوت کند یا به اجبار خواسته شما را انجام دهد اما اندکی بعد کودک همه چیز را فراموش می کند به غیر از فریادی که می شنود و می آموزد که خودش هم در مواقع ضروری می تواند فریاد بکشد و به این ترتیب به خواسته اش برسد.

به یاد داشته باشید باید به گونه ای رفتار کنید که دوست دارید فرزندتان آنگونه باشد. همواره با کودکتان آرام و با احترام صحبت کنید و رفتار عصبی و تند نداشته باشید. شوخی و خنده و حتی لحن طنز در مورد کودکان و نوجوانان بسیار اثرگذار است و موجب می شود تا فرزندتان کاری را که از او خواسته اید، انجام دهد.
برایش دلیل بیاورید
اگر کودکتان کمی بزرگتر است، از احساساتتان برایش توضیح دهید و بگویید به چه دلیل انتظار دارید تا او خواسته تان را عملی کند. اگر کودک حاضر نمی شود کاری را که از او خواسته اید انجام دهد، با او از در منطق وارد شوید و دلیلش را با مهربانی و ملایمت برایش توضیح دهید. او بایدبداند چرا کار خاصی را که دوست ندارد، باید انجام دهد.
هرگز کودکتان را با دیگر کودکان مقایسه نکنید
این کار نتیجه عکس می دهد و موجب می شود کودکتان احساس خجالت و سرخوردگی کند. کوکان از اینکه با همسالانشان مقایسه شوند، متنفرند. به یاد داشته باشید انسان ها در هر سنی که باشند، با یکدیگر متفاوتندو هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند؛ پس مقایسه کردن، هیچ تاثیر مثبتی در روابط میان شما و فرزندتان ندارد و تنها موجب می شود تا میان شما فاصله بیشتری به وجود آید. می توانید کمی بیشتر با علایق فرزندتان آشنا شوید و با استفاده از آنها فرزندتان را به انجام کارهای مختلف تشویق کنید.
خواسته هایتان را با لحن کودکانه مطرح کنید
یعنی مانند کودکان صحبت کنید. این تفاوت در رفتار و گفتار شما موجب می شود توجه فرزندتان بیشتر جلب شود و چون از اینگونه لحن صحبت لذت می برد و تکرار آن را دوست دارد،کاری را که از او خواسته اید قطعا انجام می دهد.
کودکان از گروه همسالان و هر فردی که بیشتر شبیه آنها باشد، بیشتر الگوبرداری می کنند و حرف شنوی دارند. شما با نظرات کودکتان آشنا هستید و زمانی که کاری از او می خواهید، می توانید با توجه به نظرات و عقاید او برایش دلیل بیاورید و او را قانع کنید.
زمانی که کودک نقاط مشترکی میان خود و والدینش می بیند، بیشتر به حرف های آنها گوش می دهد و حتی سعی می کند به والدین خود نزدیک تر شود.
خودتان حرف گوش دهید و آرام باشید
فرزندتان از شما الگوبرداری می کند و زمانی که می بیند شما با همسرتان یا خود او آرام و مؤدب صحبت می کنید و وقتی کاری از شما خواسته شود آن را انجام می دهید، می آموزد که مانند شما رفتار کند.
کمتر «نه» بگویید
نه گفتن های مکرر به کودک میان شما و فرزندتان فاصله ایجاد می کند؛ شاید شما می خواهید فرزند بسیار مؤدب و نمونه ای تربیت کنید اما هر چه بیشتر با او مخالفت می کنید، این کار را بهتر به او آموزش می دهید و در نتیجه بیشتر شاهد مخالفت و بدرفتاری های فرزندتان خواهید بود.
سعی کنید پاسخ های مثبت را با پاسخ های منفی جایگزین کنید؛ البته این نکته به هیچ وجه به این معنی نیست که شما باید تمام خواسته های فرزندتان را عملی کنید. در رفتارتان متعادل باشید، نه همیشه مثبت و نه همیشه منفی.
اگر صبح فرزندتان از شما درخواست کرد که با دوستانش بازی کند و شما صلاح نمی دانستید، می توانید به او بگویید الان نمی توانی با دوستانت بازی کنی اما بعدازظهر و بعد از انجام تکالیفت می توانی این کار را انجام دهی.
با او ارتباط برقرار کنید
راه هایی را بررسی کنید که منجر به برقراری ارتباط با فرزندتان می شود؛ لحن صحبتف نوع کلمات و حتی زبان بدن شما تاثیر مهمی در روابط شما با فرزندتان دارد؛ پس باید با لحن ملایم و صدایی آرام صحبت کنید، لبخند بزنید و مهربان باشید.
زمانی که کاری از فرزندتان می خواهید، از فاصله دور با او صحبت نکنید، نزدیک او بروید و در حالی که او را نوازش می کنید، درخواست تان را مطرح کنیدو از کلمات و جملات ساده و کوتاه استفاده کنید و با کنایه و پیچیده صحبت نکنید. زیرا کودک شما جملات ساده را متوجه می شود نه جملات پیچیده و کنایه آمیز را.
اگر فرزندتان کاری را که از او خواسته اید انجام نداد، غر نزنید؛ بلکه طوری وانمود کنید که احساس می کنید او انجام آن کار را فراموش کرده است؛ پس بار دیگر با لحن خوب و آرام درخواستتان را مطرح کنید. بدون شک رعایت نکات ذکر شده، ارتباط شما با کودکتان را بهبود می بخشد و موجب می شود او بیشتر به حرف های شما گوش دهد و خواسته شما را عملی کند.
حرفشنو یا توسریخور؟
سوالهایمان را از دکتر لیلاسادات موسویراد، روانشناس میپرسیم: اگر توقع ما از حرفشنوی کودک این است که باید به دستورات ما بدون چون و چرا گوش دهد، باید بگویم که ذات دستور دادن از لحاظ روانشناسی اشتباه است. چون دستور دادن باعث مقاومت در طرف مقابل میشود. به کار بردن کلماتی مانند خطاب مستقیم تو، چرا، باید، نباید و امثال اینها باعث گارد و گرفتن نتیجه معکوس میشود. باید اتاقت را تمیز کنی… نباید بیرون بروی… چرا مسواک نمیزنی… تو درسهایت را بخوان! و..
چه بچهها و چه بزرگسالان در مقابل چنین برخوردی رفتارهای واکنشی از خود نشان میدهند. نباید تصور کنیم که چون بچهها کوچک هستند و اشتباهاتی دارند باید این طور با آنها برخورد کنیم. بچههای زیر ۷سال با گریه و لجبازی مقاومت خود را با این طرز برخورد ابراز میکنند. بچههای بزرگتر از ۷سال نیز شروع به بحث با والدین میکنند که پدرومادرها به اصطلاح میگویند بچه توی روی ما میایستد و میگوید: اتاقم را تمیز نمیکنم… دوست دارم بیرون بروم… مسواک نمیزنم، همین که هست… و غیره.
نه پرخاشگر، نه منفعل
او درباره معایب شیوه دستوری میگوید: شما با روش دستور دادن کودک را در موقعیتی قرار میدهید که احساس فشار میکند و به طریقی سعی دراد خودش را از این فشار رها کند. عکسالعمل کودکان در مقابل روش مقابلهای با توجه به شرایط متفاوت است. البته ممکن است که شما به صورت مقطعی از این روش نتیجه بگیرید و کودک تحت فشار به خواسته شما تن دهد ولی این رفتار در او نهادینه نمیشود و اگر مثلا در خانه تنها بماند کارهایی را که قبلا به زور از او خواستهاید، دیگر انجام نمیدهد. علاوه بر این، در بلند مدت این رفتار شما باعث میشود که از کودکتان در بزرگسالی یک فرد منفعل یا پرخاشگر بسازید. اگر او مطیع اوامر شما باشد در آینده احتمالا تبدیل به فردی پذیرا میشود که در مقابل زورگویی دیگران قادر به دفاع از خودش نیست. روی دیگر سکه این است که فرزند شما در آینده تبدیل به فردی پرخاشگر شود که حتی تحمل ماخذه رییساش را نیز نداشته و در مقابل او میایستد و پرخاش میکند!
جدول تشویقی
دکتر موسویراد روشی را به عنوان جایگزین دستور دادن توضیح میدهد: به جای دستور دادن بهتر است کودک را از طریق ارتباط درست با دنیای خودش به رفتار درست عادت دهیم. به این ترتیب که با بازی کردن نظم را به او بیاموزیم. مثلا از هر کار یا وظیفهای که از او انتظار داریم انجام دهد، یک بازی بسازیم: بازی جمع کردن اتاق، بازی حمام کردن، بازی مسواک زدن و… حتی میتوانیم جدولی تهیه کنیم که کارهای خوب را داخل آن بنویسیم و به عنوان جدول تشویقی از آن استفاده کنیم. به کودک بگوییم که با هر کار خوبی که در جدول نوشته شده یک ستاره جایزه میگیرد و اگر ستارههایش به تعداد مشخصی برسد میتواند فلان اسباببازی را داشته باشد. به مرور زمان که کودک در رفتارش پیشرفت میکند میتوانید تعداد دو کار خوب را برای دریافت یک ستاره در نظر بگیرید و سپس هر سه کار خوب یک ستاره و به همین ترتیب ادامه دهید.
همه نیازمند قانون هستند
این روانشناس در مورد کودکان بالای ۷سال که دیگر با بازی نمیتوان به آنها آموزش داد، میگوید: آموزش رفتارهای صحیح به کودکان به همان سالهای نخست زندگی او محدود نمیشود. وقتی کودک شما هفت سالگی را رد میکند و بزرگتر میشود، روابط اجتماعی وسیعتری پیدا میکند، در رفتار دوستان و همسالانش دقیق میشود و تفاوتهایی را میبیند یا تحت تاثیر آنها قرار میگیرد دیگر نمیتوانید با بازی کردن او را متقاعد به رفتار درست کنید. در این سن شما باید مفهوم قانون را به فرزندتان بیاموزید. در مقابل مقاومت او برای قرار گرفتن در چهارچوبی که شما میخواهید باید به او توضیح دهید که قانون خانه شما این است که فرزندتان باید ساعت فلان در خانه باشد، یا قانون خانه شما اجازه میدهد یک ساعت تلویزیون تماشا کند و…
قانونگذار خود باشید!
دکتر لیلاسادات موسویراد، روانشناس، در نهایت برای پذیرش بهتر و سریعتر قوانین توسط کودک اعتقاد دارد: برای وضع و تعریف قوانین بهتر است در جلسهای با حضور کودکان قوانین را با آنها در میان گذاشته و حتی نظر آنها را نیز بپرسید و در صورت امکان نظر آنها را نیز در قوانین مد نظر قرار دهیم. با این روش نه تنها پذیرش قوانین برای کودک راحتتر است بلکه اعتماد به نفس او را بالا برده و احساس خوشایندی به کودک میدهد که کسی به او زور نگفته و او را مجبور به کاری نکرده است.
باید به خاطر داشته باشید که هر گونه سرپیچی از قوانین باید با عواقب آن همراه باشد و اگر شما بدون در نظر گرفتن مجازات قوانین را وضع کنید نباید انتظار داشته باشید از طرف بچه رعایت شود. وقتی کودک شما ببیند که با انجام ندادن تکالیفش از دیدن تلویزیون محروم شده روز بعد حتما تکالیفش را به موقع انجام میدهد تا بتواند امتیازاتش را بگیرد.