در زیر به نکات حائز اهمیتی که رعایت آنها بسیار مهم می باشد اشاره می شود که با انجام آن می توان مانع آسیب های بیشتری در کودکان شویم:
۱ .به هیچ وجه به کودک دروغ نگویید و نباید خبر مرگ را از کودکان دور نگه داریم و از جملاتی از قبیل “خدا آدمهای خوب را پیش خودش می برد” و “یا رفته سفر و بر می گردد” که تاثیر مخربی بر سلامت روان کودک دارند، استفاده نکنید.
۲٫با فراهم نمودن و ایجاد بستری مناسب کودک را ترغیب کنیم که در مورد مرگ سؤالاتی بپرسد و به هر سؤالی که در این بین می پرسد جواب بدهید در واقع این روش بسیار خوبی برای دادن خبر مرگ به کودک است که او را با مفهوم مرگ آشنا کنیم.
۳٫به صورت قابل فهم کودکانه و متناسب با سن او از مفهوم بهشت برایش صحبت کنید و اینکه همه ما دوست داریم روزی به بهشت برویم.
۴٫بعد از درک مرگ توسط کودک، با توجه به درجه تاب آوری و ظرفیت او و میزان وابستگی اش به فرد فوت شده، به همان نسبت موضوع مرگ را مطرح کنید و به او بفهمانید که دیگر برگشتی وجود ندارد و نباید چشم به راه آنها باشد.
۵٫برای آرام کردنش به او اطمینان بدهید که قرار نیست کسی دیگر را از دست بدهد و امنیت کودک را تضمین کنید.
۶٫به این نکته توجه کنیم که کودکان در سوگواری بزرگترها را الگوی خود قرار می دهند در واقع اجازه بدهیم که کودک هم گریه کند.
۷٫با توجه به اینکه تخلیه هیجانی بسیار مهم است ، به او کمک کنیم هیجانات درونی خود را به صورت کلامی بیرون ریزی کند.
۸٫نباید کودکان را اجبار به شرکت و یا عدم شرکت در مراسم کنیم در اینخصوص باید به او حق انتخاب بدهیم و او را از مراسم سوگواری دور نکنیم زیرا احساس های بعدی مخربی خواهند داشت.مراسم سوگواری و تشییع جنازه، خاک سپاری، همدردی و آرام کردن افراد دیگر، دیدن چگونگی خداحافظی با جنازه و شنیدن حرفهای دیگران در خصوص افتخارات زندگی متوفی باعث می شود که از نظر هیجانی پذیرش بهتری حاصل شود.
۹٫نباید به او بگوییم که تو بزرگ می شوی و همه چیز فراموشت می شود چون فکر فراموشی در او احساس گناه و بی وفایی به وجود می آورد.
۱۰٫برای تقویت حس همدردی و همدلی او را در فرصت های مناسب همراه با سکوت در آغوش بگیرید.
۱۱٫برای جلوگیری از ترس از فراموشی و عدم ایجاد احساس گناه با او خاطرات خوب و آلبوم عکس های خانوادگی و آلبوم خودش را مرور کنید.
۱۲٫به کودک همدردی را بیاموزید تا نقش حمایتی را یاد بگیرد.
۱۳٫افراد بازمانده نباید به مدت طولانی سوگوار باشند.
۱۴٫با کودکان برای طی شدن مراسم سوگ همراهی کنیم.
در مراحل سوگ با این مسائل رو به رو می شویم:
۱)فرد شوکه می شود و حالتی بهت زده پیدا می کند.
۲)مرحله انکار و ناباوری پیش می آید که مصیبت را باور نمیکند.
۳)پرخاشگری و عصبانیت و کینه و به دنبال مقصر گشتن و احساس گناه و عذاب وجدان ظاهر می شود.
۴) فرد افسرده و غمگین می شود.
۵)پذیرش و سازگاری با فقدان عزیز از دست رفته و پذیرش زندگی عادی و طبیعی رخ می دهد.
۱۵٫توضیح مرگ به بچه ها و کنار آمدن با این موضوع در یک دوره ۶ ماهه تا دو ساله طول می کشد در این صورت باید آرام کردن کودک به مرور و صبر و حوصله باشد و تمام رفتارها و ناهنجاریهای کودک درک شود.
۱۶٫برای درک مفهوم مرگ و کمتر شدن آسیب های احتمالی از یک روانشناس کمک بگیرید
سایر راهکارهای مناسب برخورد با کودک داغدار
کودک را در آغوش بگیرید :
پیش از هر اقدامی ، برای نشان دادن حس همدردی و همدلی ، کودک داغدار را در فرصت های مناسب در آغوش بگیرید ، بدون اینکه حرفی بزنید .
برای کودک داستان بخوانید :
برای کودکی که عزیزی را از دست داده ، داستان هایی تعریف کنید که شخصیت های آن شبیه شخصیت های زندگی واقعی کودک باشند ، تا به برون ریزی عاطفی او کک کنید . همچنین می توانید از او بخواهید بعضی قسمت های داستان را ادامه دهد و تعریف کند .
همراه کودک نقاشی کنید :
وقتی با کودک داغدار مشغول نقاشی کردن می شوید ، کودک می تواند با بیان احساساتش درباره ی افرادی که تصویرشان را نقاشی می کند ، احساسات نهفته ی خود را آشکار کرده و وجودش را از غم و غصه خالی کند .
آلبوم عکس های خانوادگی را ورق بزنید :
تماشای عکس های آلبوم خانوادگی به همراه کودک این امکان را فراهم می آورد که خاطرات مربوط به فرد فوت شده را با هم مرور کنید .
به فراموش کردن متوفی توصیه نکنید :
وقتی از کودک می خواهید عزیز از دست رفته اش را فراموش کند ، در واقع در او احساس گناه ایجادمی کنید ، بهتر است به جای این اقدام ، با پر رنگ کردن نقش فرد دیگری که در زندگی او جایگاه مهمی دارد ، کودک را به طور غیر مستقیم در مسیر فراموش کردن فردی که از دست داده ، قرار دهید .
به زیارت اهل قبور بروید :
بردن کودکان به محل دفن عزیزانشان و فراهم کردن فرصتی که با آن ها صحبت کنند ، در فواصل زمانی مناسب ، مفید است و به کودک در پذیرش بهتر این واقعیت کمک می کند .
باورهای نادرست در برخورد با کودکان داغدار
کودکان نباید در مراسم سوگواری شرکت کنند !
حضور در مراسم خاکسپاری ، نگه داشتن یادگاری های مشخصی از شخص مرده و مشارکت در قسمتی از مراسم ، روش های خوبی هستند که کودکان می توانند از طریق آن ها در فرایند خداحافظی شرکت کنند .
در حضور کودک داغدیده ، درباره مرگ صحبت نشود :
واقعیت این است که کودک داغدیده نیاز دارد و می خواهد که درباره ی چیز یا کسی که از دست رفته ، صحبت کند . بهتر است به کودک اجازه دهید هر زمان که می خواهد درباره ی احساس و افکارش صحبت کند ، اطرافیان باید به وی نشان دهند که به شنیدن صحبت هایش علاقه دارند ، احساسش را درک کرده و سعی نمی کنند او را از بحث مورد نظر منحرف کنند یا به موضوع دیگری بپردازند
حرفی نزنیم که کودک به گریه بیفتد :
سوگ از دست دادن ، پیری ، بیماری ، همه جزئی از زندگی هستند ، بهتر است اجازه دهیم بچه ها با این مقوله ها نیز آشنا شوند ، حرف بزنند ، احساساتشان را بگویند و افکارشان را بیرون بریزند تا بتوانیم به آن ها سازگاری با فشارهای زندگی روزمره را بیاموزیم .
او به مسافرتی طولانی رفته است :
وقتی به کودکی که عزیزی را از دست داده می گوییم : او به مسافرتی طولانی رفته ! ممکن است این پرسش ها در ذهنش شکل بگیرد که چرا خداحافظی نکرد ؟ کجا رفته است ؟ کی بر می گردد ؟ چرا مرا با خود نبرد ؟ آیا ممکن است مادرم هم به مسافرت برود ؟ حتی ممکن است پس از آن ماجرا ، مسافرت رفتن هر کس دیگر در کودک ایجاد اضطراب کند و یا او همیشه منتظر باشد که فرد فوت شده روزی از سفر بازگردد.
خدا او ا از ما گرفت چون او خیلی خوب بود :
کودک با شنیدن چنین جمله هایی ممکن است فکر کند : آیا ممکن است برای همه آدم های خوب چنین اتفاقی رخ دهد ؟ چرا خدا مرا با خودش نبرد من که خوب هستم ؟ اگر بد بشوم ممکن است خدا مرا با خودش نبرد ؟
او خوابیده و دیگر بیدار نمی شود :
توضیح مرگ به این گونه ممکن است دو حالت را در کودک ایجاد کند : نخست ، ترس از خوابیدن خودش و حتی اطرافیان و دیگر ، تصور اینکه مرگ نیز مانند خواب ، پدیده ای قابل برگشت است .
یک کودک فعال ، کودک در حال سوگ نیست:
متاسفانه چیزی که باعث می شود افسردگی و اندوه کودکان کمتر تشخیص داده شود این است که ما انتظار داریم آن ها در برابر افسردگی و سوگ واکنشی مانند افراد بالغ داشته باشند . کودکی ممکن است افسرده باشد ولی گاهی فعال به نظر برسد ، با بچه های دیگر بازی کند ، خاسته هایی داشته باشد اما گاهی هم در خود فرو رود و حساس و زودرنج شود . نباید انتظار داشت کودکان مانند افراد بزرگسال سوگواری کنند ، بعضی از کودکان گریه می کنند و می گویند که غمگین هستند ، بعضی دیگر ممکن است طوری به نظر برسند که گویی هیچ احساسی ندارند و بعضی ها حالاتی از خشم و نفرت را نشان دهند . همه ی این واکنش ها لازم است پذیرفته شوند .
او چون خیلی می گرید دچار حمله ی عصبی می شود :
گاهی وقت ها در مراسم های سوگواری ، به افرادی که بسیار می گریند هشدار داده می شود که « این قدر گریه نکن اگر با این وضع پیش بروی دیوانه می شوی» انتقال چنین پیام هایی علاوه بر آن که به کودک اجازه ی بروز احساسات و هیجاناتش را نمی دهد ، بر اضطراب او نیز می افزاید و ممکن است فکر کند اگر گریه کند عواقب وخیمی در انتظارش است . فراموش نکنید اشک های ما سرچشمه های طبیعی هیجان های درونی ما هستند که فوران می یابند . بیشتر افراد پس از گریه کردن احساس بهتری دارند آرا تر به نظر می رسند .
باید فعال تر باشی :
گرچه تشویق کودک به حفظ روابط اجتماعی و خوب رس خواندن و به طور کلی شرکت فعال داشتن در فعالیت های زندگی روزمره اش، خوب و مفید است و کودک سوگوار نباید به طور کامل منزوی و گوشه گیر شود ، اما با وجود این درست نیست که کدک را برای فعالیت زیاد و بازگشت به حالت قبل از سوگواری تحت فشار قرار دهیم و به تلاش بیشتر ، مسافرت و برقراری ارتباطات گروهی مجبور کنیم . این حالت ممکن است این تصور را در ذهن کودک ایجاد کند که تنهاست و کسی شرایطش را درک نمی کند . مهمترین چیزی که کودک در چنین موقعیت هایی نیاز دارد این است که اطرافیانش شدت درد و اندوهش را درک کنند .
