
ابتدا باید علت را جستجو کرد.شاید دلیل آن جلب توجه، اضطراب، تأثیر داروها، خوب غذا نخوردن و یا استفادهٔ بیش از حد از تنقلات و شکلات و شیرینی باشد. بررسی این عوامل در انتخاب راه حل مناسب به شما کمک خواهد کرد.
خوابیدن کودکان، علاوه بر برطرف کردن خستگی های روزانه، شرایط مناسبی را برای رشد کودک فراهم می کند. کودکان فعالیت روزانه بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند و در صورت عدم استراحت کافی، بسیار صدمه می بینند. بنابراین اگر کودکی دارید که با مشکل بی خوابی مواجه است، حتما راهکارهای زیر را انجام دهید:
برای رفع این مشکل میتوان از روشهای زیر استفاده کرد:
روش اول :
فعالیتهای بدنی کودک (مانند بازی کردن در پارک، برنامههای ورزشی و…) را در طول روز افزایش دهید. کودکان قبل از خواب باید آرام باشند تا برای خوابیدن آماده شوند. بازیهائی که نیازمند فعالیت زیاد هستند برای ساعات قبل از خواب مناسب نیستند.
روش دوم :
بتدریج از هنگام غروب به بعد، فعالیت کودک را کاهش دهید و به جای بازیهای پر تحرک مانند کشتی گرفتن با توپ بازی، فعالیتهائی مانند مطالعه کردن، شنیدن قصه با دیدن تلویزیون را جایگزین نمائید. انجام فعالیتهای آرام کننده چون حمام آب گرم، ماساژ قبل از خواب و به آرامی تکان دادن کودک مفید خواهد بود.
روش سوم :
برای زمان خواب کودکتان برنامه تعیین کنید و ساعت خاصی را مشخص کنید.
روش چهارم :
برنامههای خانوادگی و خواستههای کودک را نیز در نظر بگیرید. انعطافپذیر باشید ولی برخورد قاطع داشتن با کودک را نیز تمرین کنید. الگوئی را که تصمیم به ادامه آن ندارید شروع نکنید. برنامه شبانه باید در کل روز موجب احساس امنیت و نزدیکی میان افراد خانواده شود.
روش پنجم :
قبل از خواب با کودکتان در مورد مسائل روزمره و آمادگی برای شروع روز بعد صحبت کنید.
روش ششم :
آماده کردن لباسهای مدرسه و مرتب کردن کتابهای فردا، برنامه مناسبی برای کودکان بزرگتر خواهد بود. قصه گفتن برای کودک قبل از خواب، در درک این مسئله که الان موقع خواب است کمک میکند.
روش هفتم :
پس از رفتن به رختخواب بتدریج از توجهتان نسبت به کودک کم کنید و دیرتر به گریه و جیغ او پاسخ دهید. به کودک بگوئید همین الان باید بخوابد و این کار را هر شب تکرار کنید. آنها به برخورد قاطع شما نیاز دارند.
روش هشتم :
برای بعضی از کودکان خوابیدن در اتاق تاریک دشوار است، بنابراین روشن کردن چراغ خواب در اتاق کودک مفید خواهد بود.
روش نهم :
اگر کودکتان شبها سخت به خواب میرود و یا نیمه شب از خواب بیدار میشود به او اجازه خوابیدن در طول روز را ندهید، اینکار در ایجاد الگوی خواب منظم کودک کمک خواهد کرد.
روش دهم :
به خاطر داشته باشید مصرف شبانه برخی از مواد غذائی مانند چای و نوشابه، خواب کودک را کاهش میدهد.
روش یازدهم :
به کودکتان روشهای آرامسازی (نفس عمیق، کشش و آرام سازی عضلات بدن) را آموزش دهید و تلاش نمائید تا قبل از خوابیدن کودک این تمرینها را انجام دهد.
روش دوازدهم :
به کودک اجازه دهید تا زمانی که خوابآلوده و خسته نشده بیدار بماند و سپس او را به رختخواب ببرید.
روش سیزدهم :
از تمرینهای مثبت استفاده کنید و در طول روز راههائی را که کودک میتواند با بکارگیری آنها به خواب رود برای او بیان کنید. مثلاً کودک میتواند با فکر کردن دربارهٔ صحنههای آرام و زیبا مانند برخورد امواج دریا به ساحل، پریدن گوسفندان از روی نرده یا تکرار حروف الفبا و خواندن ترانههای کودکانه این کار را تمرین کند.
روش چهاردهم :
حتیالامکان سعی کنید نکات ایمنی را در اتاق خواب کودک رعایت کنید (مثل پوشاندن سیمهای برق، استفاده از محافظ پریز برق و دور نگهداشتن کودک از اشیاء شکستنی). این کار به والدین کمک میکند تا با خیال راحت، کودک را در اتاقش تنها بگذارند.
روش پانزدهم :
اگر کودک در رختخواب خود نمیماند در اتاق او حضور یابید و هنگامیکه آرام شد او را تحسین کنید. برای مثال ابتدا برایش نوار قصه بگذارید و اگر ناآرامی کرد، ضبط را خاموش کنید.
روش شانزدهم :
هنگامیکه کودک در طول شب از خواب بیدار میشود به او کمتر توجه کنید. کمتر او را در آغوش بگیرید، تماس چشمی را محدود نمائید و با او صحبت نکنید. بیتفاوتی والدین در این زمان برای خوابیدن مجدد کودک مؤثر خواهد بود.
روش هفدهم :
داشتن یک هم اتاقی (مثلاً خواهر یا برادر و یا حتی یک عروسک) میتواند به تنها خوابیدن کودک کمک کند و در کسب استقلال او مفید باشد. کودک را به تنها خوابیدن در اتاقش، به عنوان یک رفتار مناسب تشویق کنید.
روش هجدهم :
کودکان ترسها و تشویشهائی دارند که معمولاً قبل از خواب به سراغشان میآید. کودک خود را تشویق کنید در مورد مشکلش با شما صحبت کند. این کار به شما در درک بهتر مسائل، کمک خواهد کرد.
روش نوزدهم :
به خاطر داشته باشید که والدین، پدربزرگ، مادربزرگ و پرستار کودک باید در مورد چگونگی کنار آمدن با مشکلات خواب کودک با یکدیگر هماهنگ باشند.
روش بیستم :
کودکان به علت شرایط سنی خود آسیبپذیرند و نیاز به حمایت و مراقبت بزرگترها دارند. آسیبپذیری کودکان ایجاب میکند که با وضع قوانین مناسب، حمایت و مراقبتهای لازم، سلامت جسم و روان آنان را تأمین کنیم.
▪ اصرار کودک جهت خوابیدن در اتاق خواب والدین
اگر کودک برای خوابیدن در اتاق خواب والدین اصرار دارد رختخواب او را روی زمین بیندازید و بگوئید که در صورت تمایل به خوابیدن در آن اتاق، باید روی زمین بخوابد. بتدریج در شبهای بعد رختخواب او را نزدیک در ورودی اتاق خواب، خال و یا در راهرو بیندازید. هدف از این کار این است که کودک در اتاق خواب شما ناراحت باشد. بسیاری از کودکان هنگام قرار گرفتن در چنین شرایطی، خوابیدن در رختخواب خود را ترجیح میدهند.
جای خواب ثابت :
به والدین توصیه می شود جای خواب ثابتی را برای کودک خود در نظر بگیرند و به کودک خود تاکید کنند که حتما در جای خود استراحت کند. معمولا تغییر مکان خواب حتی برای بزرگسالان هم ناخوشایند است و ممکن است سبب دیر به خواب رفتن آنها شود. احتمالا این تجربه را در طول مسافرت داشته اید.
زمان مشخص برای خواب :
به این دسته از کودکان اصلا اجازه بیدار ماندن و دیر خوابیدن به بهانه مشاهده تلویزیون و یا حتی انجام تکالیف مدرسه را ندهید. زمان مشخصی را برای خواب آنها در نظر بگیرید و آنها را به خوابیدن در همان زمان، محدود کنید.
گاها دیده می شود که برخی از کودکان به علت مشاهده فیلم های ترسناک دچار کم خوابی می شوند. والدین بهتر است از دیدن فیلم ترسناک و تحرک بیش از اندازه کودک، جلوگیری کنند.
گرمای هوای اتاق کودک سبب بدخوابی می شود. پس با ایجاد تهویه مناسب در اتاق کودک، شرایط مناسبی برای خواب او فراهم کنید
ساعات خواب منظم :
ساعات خواب کودک باید ثابت باشد. یک ساعت خاص را در نظر بگیرید. اولین بار کودک خود را تشویق کنید تا در آن ساعت خاص به رختخواب برود و شبهای دیگر، حتی تعطیلات آخر هفته آن ساعت را معیار فرا رسیدن زمان خواب کودکتان قرار دهید. برای بیدار شدن از خواب نیز همین رویه را ادامه دهید. توجه داشته باشید هر قدر کودکتان زودتر از خواب بلند شود بهتر است، زیرا تا شب کاملا خسته می شود و حدودا همان ساعت مقرر به خواب میرود.
عادت های درست غذایی :
والدین باید مراقب عادات تغذیه ای کودک خود باشند و سعی کنند مواد غذایی کافئین دار را از برنامه غذایی خود حذف و یا کم کنند. اگر هم کودک علاقمند به مصرف این مواد غذایی بود، سعی شود حتی المقدور این مواد را ۴ ساعت قبل از خواب مصرف کند، زیرا واکنش کودکان به مصرف مواد کافئین دار مانند بزرگسالان است، یعنی همانطور که مصرف این مواد در بزرگسالان سبب بی خوابی می شود، در کودکان نیز همین اثر را دارد.
خوردن شیر قبل خواب :
متخصصان تغذیه معمولا مصرف موادی مانند شیر ولرم را که حاوی کلسیم است، قبل از خواب توصیه می کنند.
زمان مناسب برای خوردن شام :
حداقل دو ساعت قبل از خواب، شام کودک را آماده کنید تا بخورد. این کار سبب هضم نسبی غذا می شود و کودک با معده پر به رختخواب نمی رود، زیرا معمولا معده پر، سبب بدخوابی می شود.
توصیه می شود از مصرف غذاهای پرکالری در وعده شام اجتناب شود. مصرف زیاد مواد قندی هم در وعده شام کودکان توصیه نمی شود زیرا مصرف قند زیاد قبل از خواب، سبب افزایش انرژی و ایجاد تحرک بیشتر در کودک می شود. بنابراین میل به تحرک بیشتر، فرایند خوب خوابیدن را مختل می کند.
داشتن فعالیت بدنی در روز :
برای این که کودک زودتر خسته شود و به خواب برود، توصیه می شود او را به فعالیت بدنی در طی روز تشویق کنید. کودکانی که در طی روز فعالیت کافی انجام نمی دهند و انرژی خود را تخلیه نمی کنند، دچار بی خوابی می شوند.
اسباب باز هایش را از او دور کنید :
هر گونه وسایل بازی و اسباب بازی مورد علاقه کودک خود را از اتاق خواب او دور کنید، زیرا گاها دیده می شود که این دسته از کودکان به بازی با این وسایل مشغول می شوند و نمی خوابند.
دمای مناسب اتاق کودک :
به والدین کودکانی که معمولا از کم خوابی رنج می برند توصیه می شود ، دمای اتاق کودک خود را بررسی کنند تا مبادا دمای اتاق بالا باشد. گرمای هوای اتاق کودک سبب بدخوابی می شود. پس با ایجاد تهویه مناسب در اتاق کودک، شرایط مناسبی برای خواب او فراهم کنید.
خانه در سکوت متلق :
به والدین این دسته از کودکان توصیه می شود تا محیط خانه را برای بهتر خوابیدن کودک ساکت نگه دارند و از ایجاد هر گونه سر و صدای بلند و صدای تلویزیون و … خودداری کنند.
خشونت ممنوع !
والدین این دسته از کودکان باید در نظر داشته باشند که هیچ گاه عصبانیت خود را از بی خوابی کودک بروز ندهند، زیرا کودک با مشاهده هر گونه عصبانیت، دچار اضطراب و تنش می شود که این اضطراب خود سبب بدخوابی بیشتر او می شود و سیکل معیوبی را ایجاد می کند.
طب سنتی چه توصیه ای برای رفع بی خوابی کودکان دارد؟
گلاب خوابآور است و برای بچههایی که بیقرار هستند, گذاشتن دستمالی که به گلاب آغشته شده است, به رفع بیخوابی کمک میکند. همچنین مصرف شیربرنج در بزرگسالان نیز به رفع بیخوابی کمک میکند.
بیخوابی یکی از شایعترین مشکلات افراد است و همه افراد معمولاً با بیخوابی در طول زندگی خود مواجهه شدند که بر کیفیت زندگی تأثیر بهسزایی دارد. از دیدگاه طب سنتی بیخوابی میتواند به دلیل ضعف مغز یا غلبه حرارت یا غلبه خشکی در بدن باشد که هر کدام از اینها درمان محسوس به خود را دارد. البته آداب خواب در رفع بیخوابیها موثر است.
نخوابیدن در زمان گرسنگی، نخوابیدن با شکم پر، نخوابیدن زیر نور ماه و خورشید، نخوابیدن در روز و نخوابیدن بر شکم و پشت از نکات مهم در بهداشت خواب است.
درمان بیخوابی :
– مصرف موادغذایی رطوبتبخش برای رفع بیخوابی مفید است مانند مصرف دوغ بدون نمک یا شیر گرم در آخر شب.
– مصرف شیربرنج به رفع بیخوابی کمک میکند و بهتر است که برای شیرین کردن آن از شکر سرخ استفاده شده و خلال بادام به نیز آن اضافه شود.
– از مصرف قهوه و نسکافه, سوسیس و کالباس, سرکه, سس, نوشابه و غذاهای نفاخ پرهیز کنند.
– مصرف کاهو با دارچین به رفع بیخوابی کمک میکند.
در این باره رضایی پور متخصص طب سنتی میگوید: گلاب خوابآور است و برای بچههایی که بیقرار هستند, گذاشتن دستمالی که به گلاب آغشته شده است, به رفع بیخوابی کمک میکند.
– مصرف دمنوش استخدوس مفید است.
اگر به تازگی پدر یا مادر شده اید، چاره ای ندارید جز این که با راهکارهایی ساده برای خواباندن نوزاد آشنا شوید! یادگیری مهارت خواباندن نوزادی که به تازگی پا به این دنیا گذاشته است، بخش زیادی از مشکلات تازه پدر و مادر شده ها و نزدیکان شان را حل می کند. با رعایت نکاتی که در ادامه این مطلب می خوانید، به شکل باور نکردنی می توانید به خوابیدن راحت تر و بهتر نوزادتان کمک کنید.
با نوزاد ارتباط چشمی طولانی برقرار نکنید؛به هیچ وجه قبل از خواب نوزاد را هیجان زده نکنید. ارتباط چشمی طولانی و معنادار شما با نوزاد محرک ترین عامل برای نخوابیدن نوزاد و هیجانی شدن او است.
نوزاد را سیر کنید؛ اگر کودک شما از آن کودکانی است که نیمه شب گرسنه از خواب بیدار می شود، تغذیه قبل از خواب می تواند مفید باشد.
تخت کودک را خلوت کنید؛ فضای خواب کودک را از هر وسیله اضافی خالی کنید. ملحفه و بالشتک اضافی یا عروسک، علاوه بر این که ممکن است خطرناک باشند و احتمال خفگی یا تنگی نفس کودک را افزایش دهند باعث ناآرامی ذهنی کودک قبل از خواب می شوند.
نوزاد را حمام کنید؛ آب گرم و بعد از آن نوازش آرام با حوله حمام به آرام شدن نوزاد کمک می کند.
فضا را خوشبو کنید؛ بعضی نوزادان با بوی مطبوع یک یا ۲ قطره خوشبو کننده یا روغن طبیعی روی دستمال کنار تخت خواب شان زودتر به خواب می روند. البته استفاده از خوشبو کننده ها تا قبل از ۶ ماهگی نوزاد توصیه نمی شود.
در صورت زیاد ترش کردن به پزشک مراجعه کنید؛ رفلاکس معده یا همان ترش کردن نوزادان یک بیماری شایع است که یکی از عوامل مشکلات خواب در نوزادان است. از نشانه های این بیماری می توان به زیاد بودن آب دهان، گریه با صدای بلند، خس خس کردن، عق زدن و مشکلات گوارشی اشاره کرد. اگر نوزادتان این علایم را دارد، برای کسب اطمینان به پزشک مراجعه کنید.
کودک را نوازش کنید: وقتی نوزاد را برای خواب به تختخوابش منتقل می کنید، سعی کنید دست تان را با مهربانی روی شکم، بازوها و سر کودک بگذارید تا او را آرام کنید.
زمان مناسب را انتخاب کنید؛ مقرر کردن زمان خواب معین بسیار مهم است و بسیاری از متخصصان عقیده دارند بین ساعت ۶:۳۰ تا ۷ بعدازظهر بهترین زمان برای خواباندن کودکان زیر یک سال است. خوشبختانه زود خواباندن کودک به زود بیدار شدن کودک در صبح منجر نخواهد شد و برعکس، خواب مناسب شبانه باعث می شود نوزاد صبح ها دیرتر از خواب بیدار شود.
لباس خواب مناسب تن نوزاد کنید؛ بعضی اوقات نوزادان به پارچه هایی که از الیاف مصنوعی دوخته شده اند، حساسیت دارند که می تواند مانع خوابیدن نوزاد شود . بنابر این از لباس هایی استفاده کنید که از الیاف طبیعی مانند کتان تهیه شده اند.
دمای محیط را اندازه نگه دارید؛ حتما خودتان هم می دانید که نوزاد در دمای مناسب بهتر می خوابد. بنابراین به توصیه پزشکان، دمای اتاق نوزاد را بین ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی گراد نگه دارید تا کودک تان راحت تر و زودتر بخوابد.
اتاق را تاریک کنید؛ برای این که به نوزاد کمک کنید تا متوجه فرارسیدن زمان خواب شود، اتاق او را تاریک کنید. لازم به ذکر است که بهتر است از چراغ خواب استفاده نکنید تا نوزاد تاریکی شب را احساس کند.
نوزاد را ماساژ دهید؛ نوزادان و کودکان نوپا که پیش از خواب ۱۵ دقیقه ماساژ داده می شوند، سریع تر از کودکانی که فقط برایشان قصه گفته شده است، به خواب می روند.
نوزادتان را به خواب نیمروزی دعوت کنید؛ علاوه بر تمام فواید خواب نیمروزی که به شما فرصت انجام کارهای شخصی تان را می دهد، خواب نیمروزی برای رشد ذهنی و جسمی کودک بسیار اهمیت دارد. به خاطر این باور غلط که اگر کودک در روز نخوابد، شب ها بیش تر می خوابد، خواب نیمروزی را حذف نکنید چون دقیقا برعکس است.
از پوشک مخصوص شب استفاده کنید؛ پوشک خیس هم می تواند از عواملی باشد که مانع خوابیدن نوزاد شود. بهتر است در طول شب از پوشک هایی که قدرت جذب بسیار بالا دارند استفاده کنید تا اگر نوزاد با پوشک خیس خوابش برد، مجبور نباشید او را بیدار کنید.
به نوزاد پستانک بدهید: دادن پستانک در زمان خواب به کودک کمک می کند تا آرام شود و به خواب برود. البته وقتی نوزاد به خواب رفت، پستانک را از دهانش خارج کنید تا به خاطر افتادن پستانک از دهانش بیدار نشود.
بهترین راهکار را خودتان بیابید: همه ما درباره تکان دادن کودک در تمام شب یا نشستن در خودرو و گردش آرام شبانه شنیده ایم اما هیچ فردی نمی تواند قضاوت کند که کدام شیوه برای نوزاد شما کارآمدتر خواهد بود. بهتر است شیوه های امنی را که برای نوزاد شما مناسب است پیدا و از آن ها استفاده کنید.
یک برنامه خواب منظم داشته باشید؛ هیچ شکی در این که یک برنامه منظم خواب می تواند به کودک بفهماند که زمان خواب فرا رسیده است، وجود ندارد. یک برنامه خواب منظم برای نوزادتان تنظیم و به آن عمل کنید.
حالت های نوزاد را بشناسید: به جای آن که منتظر بمانید تا بحران اصلی فرا برسد، به دنبال شناخت نشانه های خستگی نوزاد باشید. ممکن است نوزاد چشم هایش را بمالد، گریه کند یا خمیازه بکشد. بعضی از نوزادان ممکن است کاملا برعکس باشند و در زمان خستگی پرانرژی تر شوند که این حالت باعث گمراهی والدین می شود.
صدای متناوب ایجاد کنید؛ در رحم مادر، جنین به شنیدن صداهای متناوب مانند صدای نفس یا تپش قلب مادر عادت می کند بنا براین بعضی از نوزادان با شنیدن صدای دستگاه تهویه و به طور کلی لوازمی که صدای متناوب تولید می کنند، بهتر به خواب می روند.
لالایی بخوانید: لالایی خواندن به طور کلی یک روش بسیار عالی برای آرام کردن کودک خواب آلود است و تحقیقات نشان داده اند که لالایی خواندن به کاهش استرس هم کمک می کند.